Het OM mag u ook een straf opleggen: de OM-afdoening

Sinds 1 februari 2008 mag het OM zelf straffen opleggen als het gaat om een aantal ‘lichtere’ strafbare feiten. Men noemt dit de OM-afdoening. In dat geval wordt u dus niet veroordeeld door een rechter, maar door het OM. Dit is in feite een uitzondering op de regel dat in Nederland alleen een strafrechter straffen mag opleggen.

Het OM mag zelf geen vrijheidsbenemende straffen (bijvoorbeeld gevangenisstraf) opleggen. Dat mag alleen de strafrechter. Toch is de OM-afdoening een grote verandering in het strafprocesrecht. Het beginsel dat alleen de strafrechter een straf mag opleggen wordt hiermee namelijk verlaten.

• De wet geeft de officier van justitie momenteel de bevoegdheid om u de volgende straffen op te leggen:een geldboete
• een ontzegging van de rijbevoegdheid voor maximaal zes maanden
• een taakstraf tot 180 uur

De straf wordt u schriftelijk medegedeeld door middel van een zogenaamde strafbeschikking. De strafbeschikking kan ook gepaard gaan met het opleggen van voorwaarden waaronder gedragsaanwijzingen en kan daarnaast ook maatregelen bevatten, bijvoorbeeld:

• een stadionverbod
• deelname aan een afkickprogramma
• het vergoeden van de schade aan het slachtoffer

OM-afdoening komt in de plaats van de zogenaamde transactie

Bij de wat kleine vergrijpen was en is het gebruikelijk dat het OM u een zogenaamde transactie aanbiedt. U krijgt van het OM dan een schriftelijk voorstel om verdere strafvervolging af te kopen door een bepaald bedrag te betalen. Het gaat dan vaak bijvoorbeeld om:

• verkeersovertredingen (Wet Mulder)
• rijden zonder dat uw bromfiets/auto is verzekerd
• vissen zonder vergunning
• winkeldiefstaf
• mishandeling bestaande uit een enkele schop of klap
• vernieling van geringe omvang

Het OM biedt verdachten dagelijks transacties aan voor delicten met een maximale gevangenisstraf van 6 jaar. Bij het aanbieden van een transactie is het OM afhankelijk van uw medewerking. Doordat u de transactie betaald voorkomt u verdere strafvervolging en bestraffing.

Dit betekent echter niet dat daarmee ook vast is komen te staan dat u schuldig bent. Weigert u om de transactie te betalen of reageert u niet op het transactie voorstel dan kan de officier van justitie u dagvaarden om voor de strafrechter te verschijnen.

Het is de bedoeling dat de OM-afdoening (de zogenaamde strafbeschikking) de komende jaren de plaats van de transactie overneemt. Ook de zogenaamde politietransactie zal worden omgezet naar een strafbeschikking.

Opsporingsambtenaren krijgen in de gevallen waarin zij voorheen een politietransactie aan mochten bieden, de bevoegdheid een strafbeschikking op te leggen. Denkt u bijvoorbeeld aan eenvoudige winkeldiefstallen, het niet aanlijnen van een hond, openbare dronkenschap en andere kleine vergrijpen zoals het overtreden van een gemeentelijke bepaling zoals wildplassen. De hoogtes van de daaraan verbonden boetes worden vastgelegd in richtlijnen.

Wat zijn de verschillen tussen de OM-afdoening en de ‘oude’ transactie?

Tussen de ‘nieuwe’ OM-afdoening (de zogenaamde strafbeschikking) en de ‘oude’ transactie zijn een aantal belangrijke verschillen. Let hierop als u met een van beiden geconfronteerd wordt.

In de oude situatie (transactie) moest de officier van justitie udagvaarden voor de strafrechter als u niet (helemaal) betaalde of niet reageerde op een voorstel. De administratie hiervan is een tijdrovende klus voor het OM en neemt veel zittingsruimte in van de rechtbank.

Daarbij komt dat het vaak om eenvoudige en veelvoorkomende strafzaken gaat, waar de verdachte vaak niet eens op de zitting verscheen (in vaktaal: verstek). Dit was reden om tot een nieuwe regeling te komen: de OM-afdoening

De belangrijkste verschillen tussen beide regelingen op een rijtje:

Transactie:

• Als u het niet eens bent met het voorstel dan hoeft u geen actie te ondernemen. De officier van justitie moet u dan dagvaarden om de zaak op zitting te krijgen.
• Als u wel op het voorstel ingaat (u betaalt), erkent u daarmee geen schuld aan de strafbare feiten waarvan u verdacht wordt. De transactie is in feite puur een afkoopregeling.
• De transactie is geen officiële ‘daad van vervolging’
• De transactie is wel zichtbaar op uw justitiële documentatie (strafblad)
• Als u ingaat op de transactie (u betaalt), moet u er rekening mee houden dat dit in de meeste gevallen wordt opgenomen in de justitiële documentatie (u heeft een strafblad).

OM-afdoening (strafbeschikking):

• Als u het niet met de strafbeschikking eens bent, moet u zelf in actie komen en verzet aantekenen. U kunt tegen de strafbeschikking binnen 14 dagen nadat u de beschikking heeft ontvangen in verzet. Het verzet stelt u in bij het parket dat in de strafbeschikking wordt genoemd. Door verzet aan te tekenen, legt u de zaak in handen van de strafrechter.
• Met de oplegging van een strafbeschikking stelt de officier van justitie vast dat u zich hebt schuldig gemaakt aan een strafbaar feit. Als u dus geen bezwaar maakt tegen de strafbeschikking (dit heet: verzet aantekenen), dan staat uw schuld aan het strafbare feit min of meer vast.
• De strafbeschikking is wel een ‘daad van vervolging’
• Ook de strafbeschikking leidt er in de meeste gevallen toe dat dit wordt opgenomen in de justitiële documentatie (u heeft een strafblad).

De OM-afdoening (strafbeschikking) wordt gefaseerd ingevoerd. Op dit moment geldt de regeling van de OM-afdoening alleen nog in de regio’s Amsterdam en Den Bosch. De rest van Nederland zal later volgen.

Als u geen gehoor geeft aan de strafbeschikking (u weigert te betalen) en u tekent hier tegen geen bezwaar aan (‘verzet’), dan zal het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) het incassotraject overnemen.