Welke strafzaken worden door de kinderrechter behandeld?

De kinderrechter is belast met het berechten van stafbare feiten gepleegd door personen tussen de 12 en de 18 jaar. Er wordt hierbij gekeken naar de leeftijd ten tijde van het plegen van het strafbare feit. Soms duurt de periode tussen het plegen van het strafbare feit en het ontvangen van de dagvaarding maanden en zelfs nog langer. Het kan in dat geval zo zijn dat u ten tijde van het ontvangen van de dagvaarding al meerderjarig bent.

Voor het toepassen van het jeugdstrafrecht doet dat in principe niet terzake, uw leeftijd ten tijde van het plegen van het strafbare feit is de maatstaf. Het jeugdstrafrecht heeft een sterk pedagogisch karakter. Een belangrijk doel van het jeugdstrafrecht is dan ook de opvoeding van de minderjarige. Nu het accent veel meer op opvoeding ligt dan op bestraffing gelden er voor jeugdigen lagere strafmaxima.

Minderjarigen die ten tijde van het plegen van het strafbare feit de leeftijd van 12 jaar nog niet heeft kunnen hiervoor in Nederland niet strafrechtelijk worden vervolgd. Hoewel deze kinderen dus op zich wel strafbare feiten kunnen plegen, kunnen ze hier niet strafrechtelijk voor vervolgd worden. De gedachte hierachter is dat zulke jonge kinderen de verantwoordelijkheid van hun daden nog niet kunnen dragen.

Wel mogen deze jeugdigen door de politie aangehouden en verhoord worden. En ook kunnen er zogenaamde civielrechtelijke maatregelen worden genomen. Deze kinderen kunnen bijvoorbeeld onder toezicht worden gesteld en/of uit huis worden geplaatst.

Lagere straffen voor jeugdigen

De onvoorwaardelijke gevangenisstraffen in het jeugdstrafrecht (in vaktaal: jeugddetentie) zijn veel lager dan in het volwassenenstrafrecht. Zo kan een minderjarige geen levenslange gevangenisstraf opgelegd krijgen. De jeugddetentie is bovendien leeftijdsgebonden. De maximale duur van de jeugddetentie is:

• voor minderjarigen onder de 16 jaar: 12 maanden
• voor minderjarigen van 16 of 17 jaar: 24 maanden

De kinderrechter als alleensprekende rechter (in vaktaal: ‘unex judex’) mag maximaal een jeugddetentie opleggen van 6 maanden. Eist de officier een hogere jeugddetentie of de maatregel plaatsing in een inrichting voor jeugdigen, dan moet hij de zaak voorleggen aan de meervoudige kamer. Dat wil zeggen dat er dan drie rechter naar de zaak kijken, waarvan er een kinderrechter is.

Zaken die voor de kinderrechter komen worden behandeld achter gesloten deuren. Dat wil zeggen dat de zitting niet openbaar is, zoals dit bij andere strafzaken (bij volwassenen) wel het geval is.

In het volwassenenstrafrecht bent u als verdachte niet verplicht om zelf op de zitting te verschijnen. Een minderjarige verdachte moet wel altijd op de zitting verschijnen. Hierop geldt één uitzondering. Als de verdachte ten tijde van de zitting inmiddels meerderjarig is (inmiddels dus 18 jaar geworden is), geldt deze verschijningsverplichting niet. In dat geval kan bijvoorbeeld uw advocaat namens u verschijnen.

Jeugdigen soms toch berecht als volwassenen

Onder bepaalde omstandigheden kan een minderjarige verdachte toch als een volwassene berecht worden. Dit geldt alleen voor minderjarigen die ten tijde van het plegen van het strafbare feit 16 of 17 jaar oud waren.

In de beslissing om minderjarigen van 16 of 17 als volwassenen te berechten wordt gekeken naar:

• de ernst van het strafbare feit
• de persoonlijkheid van de dader
• de omstandigheden waaronder het feit is begaan

Een voorbeeld.

Enkele jaren geleden schoot leerling Murat D. de conrector van zijn school, het Terra College, dood. Murat D. was ten tijde van het plegen van dit strafbare feit 16 jaar en zou in principe in aanmerking komen voor berechting op basis van het jeugdstrafrecht. Toch is Murat uiteindelijk als een volwassene berecht.

Door de rechter is daarbij gekeken naar:

• De ernst van het strafbare feit. Het ging hier om moord op een docent van een school. Moord wordt in het algemeen gezien als het zwaarste misdrijf. Voor moord staat de hoogte maximale gevangenisstraf, namelijk levenslange opsluiting. Levenslang in Nederland betekent ook letterlijk levenslang.
• De omstandigheden waaronder dit feit werd gepleegd. Het strafbare feit vond plaats midden op de dag in een door leerlingen en docenten bezochte kantine van die school, in een tijd waarin docenten in hun werk steeds vaker worden geconfronteerd met agressie.
• De persoonlijkheid van de verdachte. In deze zaak kwamen deskundigen (psychologen en/of psychiaters) tot de conclusie dat Murat beter volgens het jeugdstrafrecht berecht zou kunnen worden.

Uiteindelijk heeft ook de Hoge Raad (de hoogste Nederlandse rechter) zich over deze zaak geboden. De Hoge Raad vond ook dat de rechter een juiste keuze had gemaakt door Murat als volwassene te berechten.

Murat is veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar en TBS. Deze straf had op basis van het jeugdstrafrecht nooit opgelegd kunnen worden. De maximale jeugddetentie is namelijk 24 maanden en een TBS-maatregel is in het jeugdstrafrecht niet mogelijk.

Het is overigens ook mogelijk dat een jong volwassene toch nog via het jeugdstrafrecht berecht wordt. Dit kan alleen bij verdachten van 18, 19 of 20 jaar. Ook bij deze beslissing wordt gekeken naar de persoonlijkheid van de dader en naar de omstandigheden waaronder het strafbare feit is begaan.