Welke strafrechter behandelt mijn zaak?

Als het Openbaar Ministerie besluit om u te vervolgen voor een strafbaar feit, maakt de officier van justitie dit aan u kenbaar door middel van een dagvaarding.

Het is overigens mogelijk dat het Openbaar Ministerie (OM) de zaak niet aan de strafrechter voorlegt, maar de zaak zelf afhandelt. Dit kan niet bij alle zaken, maar bijvoorbeeld wel bij:

• openlijke geweldpleging
• eenvoudige mishandeling (een enkele stomp of schop)
• winkeldiefstal
• bedreiging
• vandalisme met geringe schade
• belediging van een politieagent in functie.

Het OM biedt u dan eigenlijk de mogelijkheid om een bepaalde boete te betalen waarmee de zaak wordt afgedaan. In vaktaal zegt men dan dat het OM u een ‘transactie’ aanbiedt. U bent niet verplicht om op dit voorstel in te gaan. Doet u dit niet, dan moet u er rekening mee houden dat het OM de zaak alsnog aan de strafrechter voorlegt.

Het OM is als enige orgaan in Nederland belast met de opsporing en vervolging van strafbare feiten. De officier van justitie bepaalt dan ook wie er voor de rechter moet verschijnen en wie niet. Het OM heeft de bevoegdheid om voor een groot aantal strafbare feiten die vaak voorkomen (zoals de bovengenoemde) de verdachte zelf een voorstel doen, waarmee de strafzaak wordt afgedaan. Dit geldt zowel voor meerderjarige als minderjarige verdachten.

Het voorstel wordt gedaan tijdens een zitting, bij meerderjarige verdachten heet dit een TOM-zitting (taakstrafzitting openbaar ministerie) en bij minderjarige verdachten een OTP-zitting (oproep ten parkette).

Als het OM van mening is dat uw zaak voorgelegd moet worden aan de strafrechter, krijgt u in het algemeen een zogenaamde dagvaarding toegestuurd of uitgereikt. In plaats van een dagvaarding kunt u ook met een zogenaamde ‘kennisgeving verdere vervolging’ op de hoogte gebracht worden van het feit dat u strafrechtelijk vervolgd gaat worden.

U kunt op verschillende manieren een dagvaarding ontvangen:

• De politie geeft u direct de dagvaarding mee, zodra u na verhoor weer op vrije voeten bent gesteld.
• U ontvangt de dagvaarding in het huis van bewaring/gevangenis.
• U ontvangt de dagvaarding bij u thuis per post.

De dagvaarding is een officieel document waarin vermeld staat bij welke rechter en in welke plaats u moet verschijnen. Een strafzaak wordt in eerste instantie (later kan er nog een hoger beroep ingesteld worden) behandeld bij een van de 19 rechtbanken in Nederland. Bij welke rechtbank dit is, hangt af van de plaats waar het strafbare feit zich (vermoedelijk) heeft afgespeeld.

Net zoals in de dagvaarding staat vermeld bij in welke plaats u voor de rechtbank moet verschijnen, staat er ook in welke rechter uw zaak gaat behandelen. Het gaat dan niet om de naam van de rechter persoonlijk, maar om het soort rechter dat zich over uw zaak gaat buigen.

Er zijn namelijk verschillende soorten strafrechters. Afhankelijk van de zwaarte van het strafbare feit en uw leeftijd kunt u te maken krijgen met:

• de rechter-commissaris
• de kantonrechter
• de politierechter
• de meervoudige strafkamer
• de kinderrechter in strafzaken

Ruwweg zijn er twee soorten strafbare feiten, overtredingen en misdrijven. Overtredingen zijn kleinere vergrijpen, lichte strafbare feiten. Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan:

• overtredingen betreffende de algemene veiligheid van personen en goederen, zoals het ophitsen van een dier of straatschenderij
• overtredingen betreffende de openbare orde, zoals godslastering of zich bevinden op verboden terrein
• overtredingen betreffende het openbaar gezag, zoals het wegblijven als getuige of deskundige, het in het bezit zijn van een reisdocument waarvan hij niet de eigenaar is
• overtredingen betreffende de burgerlijke staat, zoals het niet doen van aangifte van geboorte of overlijden
• overtredingen betreffende hulpbehoevenden, zoals het nalaten van hulpverlenen
• overtredingen betreffende de zeden, zoals openbare dronkenschap
• overtredingen betreffende de veldpolitie, zoals pluimvee over andersmans grond laten lopen zonder toestemming
• ambtsovertredingen, zoals openbaarmaking van geheime registerstukken
• scheepvaartovertredingen, zoals het niet aan boord hebben van alle vereiste documenten

Misdrijven zijn ernstige vergrijpen. Voorbeelden van misdrijven zijn:

• diefstal
• mishandeling
• moord
• afpersing

De wetgever heeft per strafbaar feit precies omschreven of er sprake is van een overtreding of een misdrijf. Overtredingen worden in principe behandeld door de kantonrechter, misdrijven door de politierechter of de meervoudige strafkamer. Als u minderjarig bent, wordt uw zaak in principe voorgelegd aan de jeugdstrafrechter (kinderrechter).

Als u of het OM later in hoger beroep zou gaan of nog verder zou willen doorprocederen, kunt u ook nog te maken krijgen met:

• het gerechtshof in strafzaken
• de Hoge Raad 
• het Europese Hof van de Rechten van de Mens