Tien vragen over het doen van aangifte
Velen zal het eens overkomen, je wordt het slachtoffer of bent getuige van een strafbaar feit. In het ene geval weegt het gepleegde delict zwaarder en zijn de gevolgen ernstiger dan in het andere geval, maar op het moment dat zoiets gebeurt, wil je het graag bij de daartoe bevoegde instanties aankaarten. De eerste logische stap is het doen van aangifte. Maar hoe gaat dat precies in zijn werk en wanneer is het doen van aangifte mogelijk?
1. Wat is een aangifte precies?
In het Wetboek van Strafvordering is in art. 161 bepaald dat ‘een ieder die kennis draagt van een begaan strafbaar feit bevoegd is daarvan aangifte of klachte te doen’. Een aangifte is een kennisgeving aan de daartoe bevoegde instanties dat er een strafbaar feit is gepleegd.
De formulering van dit artikel heeft een aantal belangrijke consequenties. In de eerste plaats volgt uit het woord ‘begaan’ dat er pas aangifte kan worden gedaan indien er daadwerkelijk iets is gebeurd. De politie kan alleen uw aangifte opnemen indien er al een misdrijf is gepleegd.
Wanneer u bang bent dat er een strafbaar feit gepleegd zal gaan worden kunt u geen aangifte te doen. Wel kan er in dat geval een melding bij de politie worden gedaan, zodat indien het feit uiteindelijk wel gepleegd wordt er gerichter onderzoek kan worden gedaan.
2. Wie mag aangifte doen?
Uit de bewoordingen ‘een ieder die kennis draagt’ van het eerdergenoemde wetsartikel kan worden opgemaakt dat niet alleen slachtoffers van een misdrijf of overtreding aangifte mogen doen. Ook getuigen van een strafbaar feit zijn daartoe bevoegd.
Het gaat erom dat je wetenschap hebt van het gepleegde feit. Een slachtoffer of een benadeelde kan dus zelf aangifte doen, maar kunnen ook door middel van een bijzondere volmacht een familielid of vriend machtigen dit namens hen te doen. Ook getuigen zijn bevoegd tot het doen van aangifte.
3. Is het doen van aangifte verplicht?
Alleen in enkele gevallen bent u verplicht aangifte te doen. Dit is aan de orde als er sprake is van ernstige misdrijven. Dit is geregeld in art. 160 van het Wetboek van Strafvordering. In dit artikel is geregeld dat als er sprake is van moord of doodslag, verkrachting of een dreiging tegen de staat men aangifte moet doen.
En dan niet alleen als het feit gepleegd is, ook pogingen of voorbereidingen daartoe moeten aangegeven worden bij de politie. Dit is een uitzondering op de regel dat alleen aangifte gedaan kan worden van een misdrijf dat reeds heeft plaatsgevonden.
4. Hoe weet ik wanneer er sprake is van een strafbaar feit?
Wanneer er sprake is van een moord of een ernstige overval is het duidelijk dat er sprake is van een strafbaar feit. In sommige gevallen is die grens niet zo duidelijk te trekken. Uitgangspunt is dat als een gedraging onder het strafrecht valt, dus door de wet strafbaar is gesteld, men daarvan aangifte kan doen.
Een geschil over bijvoorbeeld het plaatsen van een schutting valt in principe onder burgerlijk recht. Daarvan kan dan ook geen aangifte gedaan wordt. Als u twijfelt, kunt u in ieder geval altijd contact opnemen met de politie en een melding maken. De politie kan dan aangeven of er sprake is van een strafrechtelijke gedraging of dat zij niets voor u kunnen betekenen.
5. Moet de politie mijn aangifte verplicht opnemen?
In principe is de politie verplicht uw aangifte op te nemen als er sprake is van een kwestie die onder het strafrecht valt. Echter het komt wel eens voor dat men bij het politiebureau aankomt en de politie te kennen geeft dat zij de aangifte niet willen opnemen.
Tal van redenen zijn denkbaar: ‘te druk’, ‘te lage pakkans’, ‘andere prioriteiten’. Ziet u zich daarmee geconfronteerd, dan is het mogelijk om dat schriftelijk te melden aan de hoofdcommissaris of de officier van justitie in de regio waaronder het betreffende politiebureau valt. Zij kunnen dan zelf de aangifte opnemen.
Willen ook de hoofdcommissaris of de officier van justitie daartoe niet overgaan? Dan kan daarover per brief worden geklaagd bij het gerechtshof in het arrondissement (lees: regio) waarbinnen deze functionarissen werkzaam zijn. Ook kan men schrijven aan de Nationale Ombudsman. Het moet dan wel duidelijk zijn dat er al een poging is geprobeerd via de hoofdcommissaris of officier van justitie.
6. Waar moet ik aangifte doen?
Aangifte kan bij elk politiebureau in Nederland worden gedaan. Het is wel praktisch om aangifte te doen in de regio waar het feit is gepleegd, omdat door de politie aldaar het onderzoek zal worden gestart. Voorkomen kan dan worden dat uw aangifte van politiebureau naar politiebureau gestuurd zal worden.
7. Kan ik ook per telefoon of internet aangifte doen?
Ja, in een aantal gevallen is dit mogelijk. Via de website politie.nl kunt u elektronisch aangifte te doen van met name kleine misdrijven. Het gaat dan om misdrijven waarvan de kans klein is dat ze daadwerkelijk worden opgelost, maar waarvan het toch praktisch is dat proces-verbaal wordt opgemaakt.
Als uw fiets is gestolen, heeft u bijvoorbeeld voor uw verzekering een proces-verbaal van de diefstal nodig. Andere misdrijven waarbij elektronisch het doen van aangifte mogelijk is zijn:
- diefstal uit de eigen auto
- diefstal van een (brom) fiets
- vernieling van openbaar vervoer
- vernieling van een gebouw
- vernieling van een auto
- winkeldiefstal
Het verschilt overigens wel per regio voor welk feit elektronische aangifte toegelaten is. Via de website politie.nl kunt u de regio aanvinken waar u aangifte wilt doen en u ziet dan vanzelf voor welk feit u aangifte kunt doen.
8. Kan ik ook anoniem aangifte doen?
Er zijn gevallen denkbaar waarin een slachtoffer of getuige angstig is om aangifte te doen omdat dan de vermeende pleger van het strafbare feit er achter zou kunnen komen wie degene is die achter de aangifte zit. Het gaat dan om angst voor represailles of wraakacties.
Vaak komt dan de vraag naar voren of het doen van een anonieme aangifte mogelijk is. Dit is echter alleen mogelijk in uitzonderlijke en zeer bedreigende situaties. Men kan dit dan bij de politie aangeven. De politie kan dan in overleg met de officier van justitie een verzoek indienen bij de rechter-commissaris. Deze zal dan beoordelen of er sprake is van een geval waarin een anonieme aangifte mogelijk is. Let wel, dit is eerder uitzondering dan regel.
Om te voorkomen dat de vermeende dader achter uw adresgegevens komt is het wel mogelijk om bij uw aangifte een briefadres (domicilieadres) op te geven. Dit kan het adres zijn van de politie, van Slachtofferhulp of bijvoorbeeld uw werkgever. Dit betekent dat dan alleen dat adres in het dossier wordt opgenomen en niet het woonadres. De persoonlijke adresgegevens blijven dan anoniem, echter niet uw naam. In de loop van een eventueel strafproces zal de rechter (-commissaris) beoordelen of deze anonimiteit gewaarborgd kan blijven.
9. Kan ik ook aangifte doen via Meld Misdaad Anoniem?
Sinds een aantal jaar bestaat wel de mogelijkheid om anoniem melding te maken van misdrijven. Dit kan bij M, de meldlijn van Meld Misdaad Anoniem. Dit is een landelijke voorziening waar burgers telefonisch en anoniem informatie kunnen geven over ernstige misdrijven.
De telefooncentrale van M. heeft geen nummerweergave en er wordt geen naam, adres, woonplaats of tijdsaanduiding verwerkt en gesprekken worden niet op tape bewaard. M. is geen voorziening waar dus daadwerkelijk aangifte kan worden gedaan, u kent een anonieme melding doen indien u informatie hebt over een (ernstig) misdrijf, waarvan u niet wilt dat de dader weet dat u deze melding hebt gedaan.
10. Wat gebeurt er na de aangifte?
Nadat er aangifte is gedaan, hangt het van de ernst en aard van het misdrijf af hoe het verder gaat. Een fietsendiefstal of winkeldiefstal heeft over het algemeen geen prioriteit voor de politie.
In het geval er sprake is van een ernstig strafbaar feit zal de politie bewijsmateriaal vergaren. Voor het bewijs kunnen allerlei bijzonderheden van belang zijn, zoals verwondingen, spermavlekken of scheuren in je kleding. Daartoe kan besloten worden dat het slachtoffer een medisch onderzoek dient te ondergaan. Ook kunnen andere sporen van de dader op het lichaam of de kleding van het slachtoffer worden aangetroffen.
Verder kan er sporenonderzoek gedaan worden op de plaats delict, of zijn verklaringen van mensen die eventueel iets gezien of gehoord hebben van belang. Verklaringen van getuigen die vlak voor, tijdens of kort na het incident iets hebben gezien of gehoord kunnen erg belangrijk zijn.
Als de politie een verdachte in het vizier heeft (bijvoorbeeld na eigen onderzoek of wanneer er sprake is van een bekende van het slachtoffer) is het mogelijk dat de politie vraagt of de aangever foto’s, video- of computerfoto’s van mogelijke verdachte bekijkt. Ook kan het zo zijn dat er een compositiefoto of tekening wordt gemaakt.
Wanneer er een verdachte in beeld is, kan de officier van justitie de politie toestemming geven om die aan te houden. Afhankelijk van de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder het plaats gevonden, de persoon van de verdachte, etc. kan na zes uren verhoren de verdachte langer vast gehouden worden voor onderzoek en verhoor.
Bij het doen van aangifte kunt u aangeven of u op de hoogte wilt worden gehouden door de politie van het verloop van het onderzoek. Tevens is het mogelijk om contact op te nemen met Bureau Slachtofferhulp, zij kunnen u adviseren en bijstaan gedurende het verloop van het onderzoek en eventuele proces.
Tot slot kunt u zich wenden tot een strafrechtadvocaat voor advies en rechtsbijstand in de voorfase, maar met name gedurende een strafproces. In principe is een advocaat voor slachtoffers, zogeheten benadeelde partijen, kosteloos en wordt deze vergoed door de staat indien het gaat om een geweldsmisdrijf of zedenmisdrijf. U kunt uiteraard telefonisch contact opnemen met een strafrechtadvocaat, om te informeren wat uw mogelijkheden, rechten en plichten zijn als u van plan bent aangifte te doen, of als u al aangifte hebt gedaan.
Paula van der Geest houdt zich als advocaat bezig met strafrecht en is verbonden aan Ten Berge Leerkotte Advocaten. Heeft u een vraag over strafrecht of wilt u reageren op deze column? Uw reactie is welkom op vandergeest@tbladvocaten.nl.