Hoe werkt het levenstestament?

Begin deze maand is de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie begonnen met het bijhouden van een register voor zogenaamde levenstestamenten. Hier kunnen alle levenstestamenten worden aangemeld zodat er nu een centraal punt is waar mensen kunnen nagaan of iemand een levenstestament heeft gemaakt.

Het levenstestamentenregister

Dit register kunt u het best vergelijken met het Centraal Testamentenregister. Dit is een database waarin alle testamenten die in Nederland zijn opgemaakt centraal worden geregistreerd zodat er na het overlijden geen twijfel kan zijn of er ooit een testament in Nederland is opgesteld. Het levenstestamentenregister kan alleen worden ingezien door notarissen, dit in tegenstelling tot het Centraal testamenten Register dat na overlijden door iedereen kan worden geraadpleegd.

Wat is eigenlijk een levenstestament?

Mensen worden tegenwoordig veel ouder en helaas komt ouderdom ook vaak met gebreken. Omdat de samenleving ook steeds individueler wordt, ontstaat er ook steeds meer de behoefte om zelf de regie te houden over lichaam, leven en bezittingen. Een levenstestament is door het notariaat ontwikkeld om zaken goed vast te kunnen leggen voor het geval u niet meer zelf in staat bent om de regie over de laatste fase van uw leven te voeren. Hiermee kunt u instructies achterlaten aan anderen zodat deze kunnen zorgen dat uw laatste levensfase zo verloopt als u wenst.

Daarnaast kunnen er ook maatregelen worden genomen zodat anderen uw financiën, woning en inboedel voor u kunnen beheren en eventueel daarover kunnen beschikken indien dat nodig is. Ook kunt u in dit document aangeven als er bepaalde zaken zijn waarvan u wenst dat dit in ieder geval niet gaat gebeuren. Een levenstestament kan ook een hulp zijn voor rechters die zich moeten uitspreken over een mentorschap, bewind of ondercuratelestelling. Zij hebben dan een officieel stuk waaruit uw wensen en mening blijken, zodat zij ook uw stem horen indien u deze zelf door omstandigheden niet meer kan laten horen.

Levenstestament is geen testament

Een levenstestament is geen (traditioneel) testament maar is bedoeld als aanvulling op uw gewone testament. De inhoud van een gewoon testament wordt vaak pas bekend na uw overlijden. Niet zelden is het dan al te laat om uw wensen met betrekking tot uw begrafenis of crematie kenbaar te maken. Een levenstestament kan al tijdens uw leven worden opgevraagd zodat voor u uw laatste levensfase en met betrekking tot de zaken die vlak na uw overlijden moeten worden geregeld uw wensen kenbaar kan maken; ook indien u dit zelf niet meer kan vertellen.

Levenstestament en zaakwaarnemers

Een belangrijk onderdeel van het levenstestament is dat u één of meerdere zaakwaarnemers aanstelt die een volmacht krijgen om namens u te handelen. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als u zelf door omstandigheden (bijvoorbeeld door de ziekte van Alzheimer) niet meer of heel moeilijk uw handtekening kunt zetten.

Als gevolmachtigde kan bijvoorbeeld uw partner, uw kinderen, een goede bekende of een notariskantoor optreden. Indien er in zo’n geval geen volmacht is, zal een bewindvoerder die door de rechtbank is benoemd uitkomst kunnen bieden. De bevoegdheden van een bewindvoerder of curator zijn echter beperkter dan met een volmacht kunnen worden bewerkstelligd.

Uw wensen ten aanzien van uw vermogen

In het levenstestament kunt u tevens een leidraad opnemen zodat bij het uitoefenen van de volmacht rekening wordt gehouden met uw wensen ten aanzien van uw vermogen (uw woning, inboedelgoederen, sieraden, etc.). Indien u door omstandigheden niet meer thuis kunt blijven wonen, zou u in uw levenstestament aanwijzingen kunnen geven over de verkoop van de woning, welke meubelstukken u graag wilt behouden in uw nieuwe woonomgeving en hoe u de overige goederen wilt verdelen.

Ook ten aanzien van het beheer van de financiën kunt u aangeven wat de bedoeling is. Als u gewend bent om schenkingen te doen, kunt u bijvoorbeeld verzoeken deze schenkingen voort te zetten. Ook kunt u hierin uw wensen aangeven ten aanzien van medische beslissingen. En ook niet onbelangrijk: wie zorgt ervoor dat uw huisdieren een goed tehuis vinden.

Levenstestament en uitvaart

Ten aanzien van uw uitvaart kunt u in uw testament vastleggen wie de uitvaart gaat regelen; in het levenstestament kunt u daarnaast ook vastleggen wat uw specifieke wensen zijn voor de uitvaart. Verstandig is om deze zaken al van te voren vast te leggen bij de uitvaartondernemer, zodat hiernaar kan worden verwezen in het (levens-)testament. Wilt u dan iets veranderen, dan kan dit met de uitvaartondernemer worden geregeld zonder tussenkomst van de notaris.

Voor iedereen die voor u zorgt is het van belang om te weten wat uw wensen zijn. Dit geldt niet alleen voor uw kinderen en naaste familie, maar ook voor de zorghulpverleners. Als er een bewind is aangevraagd over uw vermogen, kan het levenstestament voor de kantonrechter een belangrijke hulp zijn bij de besluitvorming over de verkoop van uw woning of het doen van schenkingen aan uw kinderen. De introductie van een centraal register voor deze levenstestamenten is dan ook een goede stap in de richting van de ontwikkeling ervan.

In het buitenland waar dergelijke registers al iets eerder zijn geïntroduceerd, is dit een groot succes gebleken. In Engeland is er zelfs zo’n toeloop op het register dat er een achterstand in de registratie is ontstaan. Dit is daar wel een probleem omdat daar een volmacht pas geldig is nadat deze is ingeschreven.

Het levenstestamentenregister: ook voor andere documenten

Naast het levenstestament zijn ook andere documenten in het nieuwe register inschrijfbaar, namelijk algehele volmachten, volmachten die zien op een toestand waarin u uw eigen belangen zelf niet meer kan behartigen, wensen met betrekking tot toekomstige onderbewindstelling, curatele of mentorschap of volmachten die te maken hebben met de gezondheid, het naderend overlijden of uw verzorging en/of verpleging.

Ook kan de doorhaling van dergelijke stukken worden ingeschreven zodat hierover ook nooit onduidelijkheid kan ontstaan. De verwachting is dan ook dat banken en andere instanties dergelijke volmachten alleen maar zullen accepteren indien deze notarieel zijn vastgelegd en in het register zijn ingeschreven.

Als schrijver hoop ik dat de introductie van het levenstestament mensen meer bewust zal maken van het belang om ook na te denken over de periode voorafgaand aan het overlijden en het geval van verlies van zeggenschap over je eigen leven. Voor familie en vrienden zal dit ook meer mogelijkheden geven om op een goede en prettige manier afscheid van elkaar te kunnen nemen.

Job Broos is waarnemend notaris bij Anotaris. Dit is een notariskantoor waar service, flexibiliteit en efficiëncy hoog in het vaandel staan. Heeft u een vraag over erfrecht, testamenten of andere notariële zaken? Uw reactie is welkom op jb@anotaris.nl.