Hoe kan ik mijn schade verhalen als slachtoffer van een misdrijf?

Strafbare feiten leiden regelmatig tot persoonlijke schade bij het slachtoffer. Hoewel de aandacht in het strafproces allereerst op de dader/verdachte is gericht, betekent dit natuurlijk niet dat u als slachtoffer van een misdrijf buiten spel staat. Integendeel.

Als slachtoffer van een misdrijf heeft u verschillende mogelijkheden om uw schade vergoed te krijgen, zowel binnen als buiten het strafproces:

• U kunt een schadeclaim indienen in het kader van de stafprocedure. Men spreekt dan van voeging als benadeelde partij in het strafproces.
• U kunt een schadeclaim indienen buiten de strafprocedure om. Het gaat dan om een zogenaamde civiele procedure waarin u de burgerlijke rechter vraagt om de dader de veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding.
• In bepaalde gevallen bestaat aanspraak op een uitkering uit het Schadefonds Geweldsmisdrijven of het Waarborgfonds Motorverkeer.
• Daarnaast ziet men in toenemende mate vormen van schadebemiddeling onder regie van de politie of het Openbaar Ministerie. In die gevallen geldt vaak dat de verdachte verdere strafrechtelijke vervolging – een transactievoorstel of een terechtzitting – kan voorkomen als hij de schade op tijd met het slachtoffer regelt. Tussenvormen komen ook voor, bijvoorbeeld een combinatie van een transactie en schaderegeling.
• Omdat het incasseren van een schadevergoeding in de praktijk lastig kan zijn, schiet de overheid in sommige gevallen te hulp. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een zogeheten schadevergoedingsmaatregel, waarbij het CJIB – kort gezegd – de incasso overneemt.

Welke weg u als slachtoffer het beste kunt bewandelen, hangt af van een aantal omstandigheden, zoals:

• Is de verdachte bekend?
• Zo ja, wordt hij vervolgd?
• Zo ja, op welke manier?
• Is de schade eenvoudig of gecompliceerd?
• Is de schade verzekerd?

Laat u goed informeren door een gespecialiseerde advocaat voordat u besluit een van de schadevergoedingstrajecten in gang te zetten.

Schadefonds Geweldsmisdrijven

Het Schadefonds Geweldsmisdrijven is een overheidsinstantie en onderdeel van het ministerie van Justitie. Het fonds geeft financiële steun aan mensen die slachtoffer zijn geworden van een geweldsmisdrijf en ernstig letsel hebben opgelopen.

Het Schadefonds Geweldsmisdrijven is een soort vangnet. Dat wil zeggen dat u in principe alleen een uitkering van het fonds kunt ontvangen als u uw schade niet op een andere manier kunt verhalen (bijvoorbeeld op de dader of een verzekeringsmaatschappij).

Verder zijn de belangrijkste voorwaarden voor een uitkering:

• U bent slachtoffer, nabestaande of getuige van een geweldsmisdrijf.
• Er moet sprake zijn geweest van een ernstig geweldsmisdrijf (mishandeling, diefstal met geweld, verkrachting etc.).
• U heeft ernstig geestelijk en/of lichamelijk letsel opgelopen.
• U bent zelf niet (mede) schuldig aan het misdrijf.
• Het misdrijf is in Nederland gepleegd.
• U moet binnen drie jaar na het misdrijf een aanvraag voor schade indienen.

De uitkeringen bedragen maximaal 22.700 euro voor materiële schade en 9.100 euro voor smartengeld (immateriële schade).

Waarborgfonds Motorverkeer

Als u het slachtoffer bent van een misdrijf in het verkeer, bijvoorbeeld doordat een automobilist u aanrijdt en vervolgens doorrijdt, kunt u mogelijk een beroep doen op het Waarborgfonds Motorverkeer.

Het Waarborgfonds is een soort vangnet. Dat houdt in dat u alleen een beroep kunt doen op dit fonds als u niet in staat bent om de schade op de dader of de verzekeringsmaatschappij te verhalen.

De civiele vordering uit onrechtmatige daad

Als slachtoffer kunt u de dader dagvaarden voor de burgerlijke (civiele) rechter op grond van een zogenaamde onrechtmatige daad. De dader wordt dan rechtstreeks aangesproken en moet zich voor de burgerlijke rechter verantwoorden.

In deze procedure is uw schadeclaim niet gemaximeerd zoals dit wel het geval is als u een beroep doet op het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Dat kan een voordeel zijn, met name als u aanzienlijke schade geleden heeft.

Ook is de civiele procedure doorgaans de meest zorgvuldige rechtsgang, met name ook omdat de rechter getuigen kan horen en deskundigen kan benoemen. Een deskundige kan bijvoorbeeld rapporteren over de aard en de ernst van uw letsel.

De kosten van een civiele procedure kunnen echter flink oplopen, onder meer omdat u een advocaat moet inschakelen, griffierechten verschuldigd bent en als de procedure niet goed afloopt, veroordeeld kunt worden in de proceskosten. Het is vaak ook niet zeker of de dader verhaal biedt.

Een veroordelend civiel vonnis geeft u wel de mogelijkheid om executoriaal beslag te leggen op (bijna) alle bezittingen van de dader.

Als de dader strafrechtelijk is veroordeeld, is het goed te weten dat die veroordeling in een civiele procedure dwingend bewijs oplevert van het schadetoebrengend feit. Dit betekent in de praktijk dat de rechter snel zal uitgaan van de civiele aansprakelijkheid van de dader, waarna het processuele debat zich kan richten op wat er aan schade aan de dader kan worden toegerekend.

Een voorbeeld.

Marc slaat Bart op diens gezicht, waardoor Bart twee tanden moet missen. Marc wordt strafrechtelijk veroordeeld voor mishandeling. Bij de burgerlijke rechter ontkent Marc dat hij een klap heeft uitgedeeld.

De rechter passeert dit verweer op grond van het feit dat de strafrechter Marc schuldig heeft geacht aan het feit. Dat is daarmee dwingend bewezen. De rechter gaat over tot het vaststellen van de schade.

Let op: deze bewijsregel gaat niet op als de verdachte niet op zitting van de strafrechter is verschenen en hij dus veroordeeld is zonder zijn aanwezigheid.

Schadebemiddeling door de politie of het Openbaar Ministerie (OM)

In veel gevallen verdient het de voorkeur geschillen door bemiddeling uit de wereld te helpen. Denk aan uit de hand gelopen burenruzies, waarbij de dader-buurman zijn daden betreurt en de schade wil vergoeden.

Als het daarvan komt, kan de politie of het OM besluiten om de buurman niet verder te vervolgen of een lager transactievoorstel te doen. Men spreekt wel van ‘boter bij de vis-zaken’.