Scheiden en kinderen, een niet te onderschatten aandachtspunt

Voor jonge kinderen is de impact altijd heel groot als de ouders besluiten om te gaan scheiden. De omgang met de kinderen in deze periode is dan ook een niet te onderschatten aandachtspunt. Het is een deel van de scheiding waar dan ook veel aandacht op wordt gevestigd gedurende het doorlopen van een mediationtraject. We spraken hierover met Ruud Serraarens, een van de mediators die aan Judex verbonden is. Hij vertelde ons dat het doorlopen van stappen in een echtscheidingstraject waarbij minderjarige kinderen betrokken zijn, veel verder gaat als het vormgeven van een ouderschapsplan.

Scheiden als ouders, hoe en wanneer vertellen we het de kinderen?

Een van de meest prangende vragen die scheidende ouders hebben, is hoe ze hun stap aan de kinderen vertellen. Omdat dit voor veel ouders de belangrijkste vraag is, was dit ook de eerste vraag die we aan Mediator Ruud Serraarens stelden. Welke keuzes kunnen hierin gemaakt worden?

“Ik kan niet vertellen wanneer voor iedereen het beste moment is om de kinderen te informeren over de plannen om te scheiden. Het beste moment kan per situatie verschillen. In veel gevallen speelt de leeftijd van de kinderen hierin een rol. Veel mensen met jonge kinderen wonen nog onder één dak en kiezen er pas voor om het te vertellen als er wat concrete toekomstplannen zijn. Ze willen het eerst behapbaar maken en regelen. Dit is een verstandige keuze maar het is wel van belang dat de kinderen het niet op een andere manier horen als de plannen wel bekend zijn bij de juf of op het schoolplein. Het is ook heel belangrijk dat de scheidende ouders het samen vertellen. In de praktijk gebeurt het lang niet altijd en hiermee wordt het eerste zaadje voor een loyaliteitsconflict geplant.”

“In het ouderschapsplan staat vermeld dat ouders de situatie moeten bespreken met hun kind en vertellen welke afspraken hierover zijn gemaakt. Sommige ouders vinden het moeilijk. Soms kan ik ze dan helpen door een zelf opgesteld document “Hoe vertel ik het de kinderen?” naar ze te sturen. Er zijn mediators die standaard kind gesprekken voeren en zich gespecialiseerd hebben als kindercoach. Andere mediators bieden ondersteuning door samen met ouders het gesprek met de kinderen aan te gaan als ouders het heel lastig vinden om dit volledig zelfstandig te doen.”

De ouderbelofte omdat kinderen ook betrokken zijn bij een scheiding

Er wordt soms vrij gemakkelijk aan voorbijgegaan dat ook kinderen betrokken zijn bij een scheiding. Veel ouders denken dat het opstellen van een ouderschapsplan voldoende is om deze “horde te nemen”. In de praktijk is het tegendeel het geval. Het ouderschapsplan is slechts een onderdeel van het traject. Ruud hecht er veel waarde aan om ouders van minderjarige kinderen hierop te wijzen. Hij gebruikt hiervoor de ouderbelofte van Villa Pinedo.

“Kinderen spelen een belangrijke rol bij een scheiding. Als mediator vormt het welzijn van de kinderen dan ook een belangrijk deel van waar je je mee bezig houdt. Dit komt onder andere tot uiting in het opstellen van een ouderschapsplan maar hier blijft het niet bij.”

“Tijdens een huwelijk hebben mensen kinderen maar als gevolg van een scheiding vindt er een transitie plaats van een echtpaar naar een ouderpaar. Bij sommige scheidende ouders landt dit volledig. Zij zien het belang van goede communicatie en snappen loyaliteitskwesties. Helaas zijn er ook een groot aantal ouders die dat een stuk moeilijker vinden. Zij kunnen hierin echt wel wat ondersteuning gebruiken. Hiervoor verwijs ik de ouders vaak naar de website van Villa Pinedo. Dit is een forum voor kinderen waarvan de ouders gescheiden zijn maar het is ook een interessant platform voor de ouders zelf. Op deze website kun je een aantal zeer praktische documenten vinden, waaronder de ouderbelofte.”

Waarom een ouderbelofte zo praktisch is bij scheidingen van ouders

Een ouderbelofte is een document waarin gescheiden ouders kunnen vastleggen dat ze niet alleen samen de ouders zijn van een minderjarig kind maar ook samen ouders zullen blijven. Hiermee wordt een soort inspanningsverplichting vastgelegd waarbij ouders beloven dat ze er alles aan zullen doen voor het welzijn van het kind en hierbij hun persoonlijke belangen (als gescheiden mensen) naast zich neer leggen. Volgens Ruud is dit een hele waardevolle stap.

“Dit document gebruik ik wanneer ik in gesprek ga met mensen die gaan scheiden en minderjarige kinderen hebben. Ik vraag dan of ze het document van harte kunnen ondertekenen. Het document gaat over het voortzetten van het ouderschap, ook zonder dat je partners van elkaar bent. Er staan regels in die betrekking hebben op zaken die vaak niet goed gaan in de praktijk zoals:

• Wij snappen dat ons uit elkaar gaan voor jou een grote invloed heeft maar wij zijn wel jouw vader en moeder en dat blijven we ook.
• We zullen niet negatief praten over elkaar.
• Je kunt alles tegen ons beiden vertellen.
• We kunnen allebei bij je sportwedstrijden en andere bijzonderheden zijn.
• Je bent vrij om al je familieleden te zien.
• Je blijft ons kind.

De input van Villa Pinedo is heel goed. Ze hebben bijvoorbeeld meerdere brieven voor kinderen beschikbaar. Deze brieven zijn afgestemd op de groep waarin kinderen zitten. Als iemand een kind heeft in groep 8, stuur ik dat document toe.”

We vroegen Ruud of hij hier op een of andere manier terugkoppeling van krijgt. Worden deze beloftes daadwerkelijk nagekomen?

“Over het algemeen krijg ik dat als mediator niet mee. Ik ben eigenlijk een soort dominee die het van tevoren allemaal vertelt, daarna laat ik mensen los aan het eind van het scheidingstraject en heb ik er geen controle meer op. In de praktijk komt het wel voor dat mensen het ouderschapsplan hebben bekrachtigd en na een jaar terugkomen met iets dat niet lekker loopt. Dan kan ik daar een gesprek met ze over voeren. Dit gaat vaak niet over opvoedkundige zaken maar meer over de financiële afspraken die zijn gemaakt die niet meer nagekomen kunnen worden.”

Is co-ouderschap een oplossing om het doorbreken van dit soort beloftes te voorkomen?

Omdat het voor kinderen van groot belang is dat er geen loyaliteitsconflict tussen de gescheiden ouders ontstaat, lijkt co-ouderschap een overeenkomst waarbij de kans hierop aanzienlijk wordt verkleind. Ruud bevestigde dat hierdoor het “samenwerken” tussen de ouders vaak wel beter gaat maar dat de term co-ouderschap niet erg gelukkig gekozen is.

“Hoewel de term co-ouderschap in de praktijk veel wordt gebruikt, vind ik het niet zo’n goede term. Er zit geen wettelijke waarde aan, het is hoe je er zelf mee omgaat en welke afspraken je hierover hebt gemaakt. Als dit niet duidelijk in kaart is gebracht, kan er veel onbegrip over bestaan. De term co-ouderschap klinkt namelijk alsof je beide voor 50% voor de kinderen moet zorgen maar die verdeling kan ook 60%/ 40% zijn. Deze ongelijke verdeling betekent niet dat de ouder met 40% ook minder te zeggen heeft over de kinderen in vergelijking met de andere ouder. Dat is voor mensen ingewikkeld en juist dit soort zaken moeten volledig duidelijk zijn. De opvoeding en verzorging van kinderen is immers een niet te onderschatten aandachtspunt voor, tijdens en na een scheiding!”