Corona en scheiden: Hoe ging het in 2020?

Deze update is een aanvulling op de Nationale Echtscheidingsmonitor 2020 eerder dit jaar, met het oog op de nieuwe data rondom scheiden in corona-tijd. 

Bijna 9 maanden geleden – op 27 februari 2020 – werd de eerste corona besmetting van Nederland vastgesteld bij een Brabantse ondernemer. Na een snelle stijging werd amper 2 weken later de grens van 500 besmettingen doorbroken: reden voor de overheid om een landelijk pakket aan maatregelen af te kondigen. De maatregelen hebben de afgelopen maanden een grote impact gehad op de samenleving en ons dagelijks leven.

Halverwege dit jaar deden wij al onderzoek naar de gevolgen van de lockdown op echtscheidingen. Inmiddels hebben we een tijdelijke zomerse versoepeling van de maatregelen achter de rug en zijn de teugels weer strakker aangehaald. Hoe staat het er nu voor? Kunnen we al een balans opmaken over het effect op scheidingen? 

De cijfers (Nederland)

Eén van de beste manieren waarmee de invloed van de Coronacrisis op scheidingen duidelijk wordt zijn de gegevens van het CBS. In hun database houdt het CBS elke maand het aantal sluitingen en ontbindingen van huwelijken bij. 

Om de ontwikkelingen van 2020 te zien hebben we het totale aantal scheidingen per maand in 2020 tegenover dezelfde gegevens uit 2019 gezet. Onderstaande grafiek is dan het resultaat. [1]

In de eerste maanden van 2020 is te zien dat het aantal scheidingen, tegen de verwachting van heel Nederland in, achterbleef ten opzichte van een jaar eerder. Toch valt er vanaf het dieptepunt in april een stijgende lijn waar te nemen. Heel Nederland had het in april uitzonderlijk zwaar met het virus. De werkloosheid nam historisch snel toe, het aantal doden liep op en verpleeghuizen kampten met uitbraken. [2] Hoe heftig de situatie was in april wordt benadrukt door de piek in het aantal gehuwde mensen waarvan een partner overleed. Deze lag in april 2020 met 7351 gevallen maar liefst 46% hoger dan het gemiddelde van 2019. [1]

In tijden van onzekerheid treedt er een interessant fenomeen op. De zekerheden die het leven nog biedt worden omarmd. In het geval van scheidingen kan dit resulteren in partners die besluiten om (nog) niet te scheiden. Toen de coronacrisis in de eerste helft van het jaar hard toesloeg leek er een groot aantal Nederlanders zo over gedacht te hebben, met als resultaat een afname in echtscheidingen.

Dat de schrik er goed in zat lijkt verder bevestigd te worden door de scheidingsstatistieken van juni. De grafiek wijkt hier namelijk sterk af van de trend: er is zelfs sprake van een groter aantal scheidingen als in dezelfde periode een jaar eerder. Hoe kan dat zijn gekomen? 

Scheidingspiek in juni – juli

Vanaf 1 juni mocht de Nederlandse horeca zijn deuren weer openen. [3] Ook een aantal publieke gebouwen, film- theater- concertzalen en musea begon weer met het ontvangen van bezoekers (maximaal 30). Het lekkere weer in combinatie met het niet opleggen van een minimum aantal bezoekers aan buitenterrassen leidde naast een nieuw positivisme tot een zeker gevoel van hervonden vrijheid en in het verlengde daarvan een piek in scheidingen. [1]

Waar de lockdown aan de ene kant een babyboom veroorzaakte [4] [5] heeft een deel van de stellen duidelijk meer moeite gehad met het maandenlang op elkaars lip zitten. Ook historisch gezien is het een bekend fenomeen dat het aantal echtscheidingen vlak na de zomer- en kerstvakantie stijgt – maar nu begon de toename al vanaf mei om begin juni in een vogelvlucht te raken. Dat is eerder dan normaal.[6]

Het kan niet anders dan dat dit toe te schrijven is aan de voorafgaande maanden waarbij koppels onverwachts moesten leren om te gaan met elkaars voortdurende aanwezigheid. Zodra er een glimp van licht aan het einde van de tunnel zichtbaar werd was voor een deel de maat vol: de scheidingsprocedure werd in gang gezet.

Krijgen de advocaten die na de eerste maanden een golf van scheidingen voorspelden dan toch gelijk? Onder andere voorzitter Alexander Leuftink van de vereniging van familierechtadvocaten gaf halverwege april aan zeker 40.000 echtscheidingen te verwachten tegen het einde van het jaar. [7]

Vooralsnog bewijzen de cijfers het tegendeel. Vonden er in 2019 in totaal nog 30.041 scheidingen plaats, een stijging van 10.000 lijkt niet aan de orde. De vraag is zelfs of er zich een (aanzienlijke) stijging gaat voordoen nu het virus de kop weer heeft opgestoken. 

Angst voor de tweede golf

In juni vond het hoogste aantal echtscheidingen per maand plaats. Tot nu toe was dat het gehele jaar nog niet boven de 2700 uitgekomen. Corona lijkt op dat moment enigszins naar de achtergrond verdrongen en zodoende komt bij veel Nederlanders ruimte vrij voor ingrijpende beslissingen.

In augustus verandert er echter wat in de publieke opinie. Half augustus slaan premier Mark Rutte en minister van volksgezondheid Hugo de Jonge alarm. De regels worden niet altijd meer goed nageleefd en het aantal besmettingen stijgt weer. Met klem vraagt de overheid om de regels na te leven omdat er anders strengere maatregelen nodig zijn. [9]

Dat er weleens een tweede lockdown kan gaan plaatsvinden zorgt bij veel mensen voor een beklemmend gevoel. Het scenario wordt steeds serieuzer genomen en ook bedrijven en instanties haasten zich hierop voor te bereiden. In september blijkt dit nog niet te werken: het aantal positieve testen neemt dan met gemiddeld 50% per week toe. 

Verwachtingen voor eind 2020

Het aantal echtscheidingen daalt in deze maanden gestaag – al is dat normaliter ook het geval in de eerste maanden van de zomer. De traditionele piek na de zomervakantie is dus uitgebleven. De vraag is wat er gebeurt met de traditionele piek na de Kerst. Gaan we ook dit jaar een piek zien in december?

Onze verwachting is van niet. Alle signalen wijzen de andere kant op. Door de veranderende samenleving en het vervroegde thuiszitten is de piek naar voren geschoven en al voorbij. De gevreesde tweede golf is bovendien waarheid geworden: sinds half oktober is er opnieuw een gedeeltelijke lockdown van kracht in heel Nederland. De lockdown malaise, het thuis lesgeven van de kinderen (de zomervakantie is immers weer voorbij) en allerlei andere grote en kleine aan corona gerelateerde zorgen eisen weer de aandacht op. 

Vooruitzichten 2021

Wanneer de maatregelen opnieuw worden afgezwakt zal er vermoedelijk weer een – tijdelijke – stijging in het aantal scheidingen plaatsvinden. Volgens professor en socioloog Brad Wilcox valt een dergelijke tijdelijke piek te verwachten. [10] Ook Lisa de Roos, Scheidingsexpert van bij Judex Legal merkt op: 

“Dat er in 2020 een stuk minder mensen zijn gescheiden dan normaal, is eerder uitstel van executie dan afstel.”

– Lisa de Roos, Scheidingsexpert Judex Legal

Een voorbeeld hiervan zagen we al eerder in de historie. Tijdens de ‘Great Depression’ daalde het aantal scheidingen gedurende de periode 1929 tot 1933 met 25%. Tot aan 1940 steeg dit vervolgens weer. Het werd duidelijk dat in tijden van onzekerheid partners – soms noodgedwongen door financiën of een lockdown – dichter naar elkaar toe trekken. Dit is echter vaak niet blijvend [11]. 

———————————————————————————————————————————————————————-

Bronnen:
[1] https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/83519NED/table?searchKeywords=scheidingen
[2] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/21/160-duizend-minder-mensen-met-werk-in-april
[3] https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2020/05/19/corona-aanpak-de-volgende-stap
[4] https://www.tubantia.nl/enschede/de-vrolijke-naweeen-van-corona-babyboom-verwacht-in-twente~a8151cd4/
[5] https://www.bd.nl/brabant/babyboom-in-brabant-verwacht-door-corona-aantal-zwangerschappen-verdubbeld~a1dfe78a/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
[6] https://www.hartvannederland.nl/nieuws/2019/veel-meer-scheidingen-na-vakantie/
[7] https://www.ad.nl/binnenland/advocaten-eenderde-meer-echtscheidingen-door-coronacrisis~a7b90cd4/?referrer=https://www.google.com/
[8] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19/vraag-en-antwoord/persconferentie-coronavirus-18-augustus-in-eenvoudige-taal
[9] https://news.virginia.edu/content/qa-professor-sets-record-straight-2020-divorce-rate
[10] https://hub.jhu.edu/2014/01/29/divorce-in-time-of-recession/