Corona en scheiden: Hoe gaat het in 2021?

Deze column is een update ter aanvulling van de Nationale Echtscheidingsmonitor 2020 naar aanleiding van nieuwe data over het eerste kwartaal van 2021, die recentelijk beschikbaar is gesteld.

Iets meer dan een jaar geleden veranderde het leven voor veel Nederlanders drastisch. Vanwege de rappe verspreiding van het nieuwe COVID-19 virus, kondigt de Nederlandse politiek een reeks maatregelen aan waardoor een groot deel van het publieke leven aan banden wordt gelegd. Dit alles met een goed doel – de verspreiding van het virus stoppen – maar daarnaast ook met grote gevolgen.

Verwachte storm aan echtscheidingen

Ook voor stellen veranderde er veel. Ineens moest er thuis gewerkt worden, vielen sociale activiteiten weg en moesten kinderen begeleid worden bij het thuisonderwijs. Een behoorlijke uitdaging, waarvan men verwachtte dat het zou leiden tot meer echtscheidingen.

Volgens notaris Bart van Opstal is deze verwachte toename aan echtscheidingen tweeledig:

“De lockdown heeft veel mensen aangezet tot nadenken, als je relatie goed zit, kan zo’n lockdown fijn zijn. Als je relatie niet goed zit, en je bent verplicht om met je gezin op een kleine oppervlakte samen te zitten, dan kunnen die coronamaatregelen een katalysator zijn die een aantal zaken sneller in beweging brengt.” – Bart van Opstal, Notaris

De tweede helft van 2020

Gedurende de maanden direct na de eerste lockdown zagen we echter een afname in het aantal echtscheidingen. Het verwachte effect bleef toen uit, waarschijnlijk door een combinatie van factoren. Zo was het lastiger om aktes te ondertekenen, en leek de onzekere situatie ervoor te zorgen dat men grote beslissingen uitstelde.

In aanloop naar de zomer – en gelijke tred houdende met de versoepelingen van de maatregelen – zagen we afgelopen jaar echter een piek in juni / juli. Hiermee kwam het aantal echtscheidingen weer op het niveau van een regulier jaar, en verliep de zomer van 2020 zelfs drukker dan die van 2019 en 2018. Ondanks deze zomerpiek, leek de door sommigen voorspelde stijging over het gehele jaar desalniettemin uit te blijven.
Het begin van de zomer is normaliter de periode waarin de echtscheidingscijfers hoger uitvallen. Richting het einde van de zomer – dus de maanden augustus, september en oktober – zagen we het aantal scheidingen weer afnemen. Nu, een aantal maanden later, kunnen we met de bekendmaking van de nieuwste statistieken de balans opmaken en vooruitkijken op het jaar 2021.

Jaaroverzicht echtscheidingen in 2020

Nu alle gegevens over 2020 openbaar zijn gemaakt door het Centraal Bureau voor de Statistiek, kan de eindbalans van echtscheidingen worden opgemaakt over het Corona-jaar. En dat is een verrassende!

In totaal vonden er over 2020 namelijk slechts 28.678 echtscheidingen plaats. Dit is het laagste aantal echtscheidingen in bijna 20 jaar tijd. Al sinds 2001 is het aantal huwelijksontbindingen door middel van echtscheiding per jaar nooit onder de 30.000 gevallen geweest. De Nederlandse echtparen lijken dus met vlag en wimpel geslaagd voor de stresstest die de COVID-19 pandemie met zich meebracht!

Hoe kan dit?

Hoe kan het dat notarissen, scheidingsexperts, advocaten en relatietherapeuten er massaal naast zaten in hun voorspellingen?

De daling in het aantal echtscheidingen per jaar is al een aantal jaar zichtbaar. Er lijkt dus sprake van een trend, waarvoor zelfs het coronavirus niet sterk genoeg blijkt te zijn om deze te doorbreken. Volgens Prof. dr. Jan Latten komt dat doordat de overgebleven echtparen steeds meer een “A-selectie” vormen. De liefdesband is sterker geworden en kan tegen een stootje, zoals de stress die komt kijken bij de huidige pandemie-situatie.

Men trouwt tegenwoordig later dan enkele tientallen jaren geleden, en bovendien worden de opvattingen omtrent het huwelijk en scheiden ruimer. Twijfelaars besluiten zelden meer om te trouwen, terwijl dertigers die al jaren naar tevredenheid samenwonen besluiten in het huwelijksbootje te stappen. Zij hebben dus een stevige basis.
Daarbij hebben stellen met kinderen het tijdens de pandemie lastig, maar blijkt uit Oostenrijks onderzoek dat echtparen zonder kinderen een tweede lente meemaken in hun huwelijk, nu zij door thuis te werken veel meer tijd met elkaar kunnen doorbrengen.

2021 ook een jaar van de liefde?

In de vorige update haalden we al aan dat er alsnog sprake zou kunnen zijn van een vertraging door oponthoud in de afhandeling van echtscheidingszaken, of het uitstellen van ingrijpende beslissingen doordat koppels zich in een onzekere situatie bevinden. Het is waar dat de pandemie ook invloed heeft gehad op het werk, inkomen en gezondheid van veel mensen, en dat dit zou kunnen zorgen voor een tijdelijk uitstel tot de situatie verbetert. Het is daarom goed om ook alvast naar de bekende gegevens van het eerste kwartaal van 2021 te kijken.

Wanneer we de gegevens voor kwartaal 1 van 2021 vergelijken met die van 2020 en 2019, valt de versnelde toename in het aantal echtscheidingen tussen februari en maart op. Dit is echter niet heel vreemd, gezien de logische verklaring voor de stagnatie van februari op maart van het jaar ervoor. Op dat moment werden veel echtscheidingen vertraagd, uitgesteld of werd er nog een keertje extra over nagedacht door de uitbraak van COVID-19. Een jaar eerder, in 2019, lag het aantal scheidingen na huwelijk in maart exact even hoog als in 2021 (2610 gevallen). Dit is dus geen vreemde stijging of indicatie van een specifieke trend of oorzaak.

Het gemiddelde aantal scheidingen na huwelijk per maand ligt voor de eerste drie maanden van 2021 dus wel iets hoger dan een jaar eerder, maar met 2401 nog steeds ruim onder het gemiddelde van 2019 (2636). Als deze trend zich doorzet, en er geen uitzonderlijk hoge piek ontstaat in de zomermaanden, lijkt 2021 dan ook het tweede jaar op rij te worden met minder dan 30.000 scheidende stellen.

Impact van Corona in 2021 – zwarte bladzijde

Ondanks bovenstaande positieve ontwikkelingen is er niet alleen maar goed nieuws. Het totale aantal ontbonden huwelijken loopt namelijk nog niet terug. Dit heeft te maken met een extra statistiek die in de andere overzichten niet is meegenomen. Namelijk, het aantal huwelijk dat ontbonden is na overlijden van één van de partners.

Sinds de uitbraak van COVID-19 nemen we waar dat deze aantallen fors hoger liggen dan in 2019 – zowel in 2020 als de eerste maanden van 2021. Zo registreerde het Centraal Bureau voor de Statistiek in april 2020 7351 van deze gevallen, tegenover 4926 van een jaar eerder. We kunnen deze gegevens bijna niet los zien van het virus, dat hevig door de verpleeghuizen waarde. Ook in januari en februari van dit jaar liggen de aantallen hoger dan gebruikelijk. Maar waar er in maart vorig jaar nog een sprong omhoog is waar te nemen, valt dat dit jaar mee. Dit wordt mogelijk verklaard door de start van het vaccinatieprogramma, waarbij ouderen – die vaker aan het virus overlijden – prioriteit krijgen. Nu het tempo van vaccineren steeds verder toeneemt, hopen we dat ook hier binnenkort verandering in komt.