Afkopen partneralimentatie met overwaarde woning

Partneralimentatie kan afgekocht worden met de overwaarde van de woning. Het eerste jaar na scheiding kun je de belastingaangifte nog samen doen. Hulp nodig? Onze Judex-mediator Marieke van Plateringen schrijft elke maand een blog. Ze geeft praktische tips en handige feitjes. Nieuwsgierig? Lees dan snel verder.

‘Jij krijgt het huis en dan betaal ik geen partneralimentatie’… Vaak wordt gedacht dat dit een goede en vooral makkelijke oplossing is, maar niks is minder waar. Er zitten aan deze keuze een boel haken en ogen. Na het lezen van deze blog weet je waar je voor kiest en waar je op moet letten als je de partneralimentatie wilt afkopen met de overwaarde van jullie woning.

Wat is ‘afkopen van de partneralimentatie’?

Wanneer de partneralimentatie afgekocht wordt, dan betekent dit in de praktijk vaak dat de ontvangende partij, de alimentatiegerechtigde, een geldbedrag krijgt, bijvoorbeeld door een ‘oneerlijke’ vermogensverdeling. Hier staat dan tegenover dat deze persoon afziet van een bijdrage in het levensonderhoud. De partneralimentatie dus. Je kunt de partneralimentatie alleen afkopen als beide partijen het hiermee eens zijn.

Voordelen voor de betalende partij van het afkopen van de partneralimentatie

1. Voor de betalende partij, de alimentatieplichtige, is het een voordeel dat hij/zij direct van zijn/haar verplichting af is om partneralimentatie te betalen.
2. Wanneer je het afkoopbedrag in één keer verrekent/betaalt, gaat de ontvangende partij mogelijk akkoord met een lager bedrag dan de totale waarde van een betaling gedurende een langere periode.
3. Wanneer er in de toekomst wijzigingen door bepaalde omstandigheden optreden bij de ontvangende partij (arbeidsongeschiktheid en werkeloosheid bijvoorbeeld), dan leidt dit voor de betalende partij niet tot een verhoging van de alimentatie.

Nadelen voor de betalende partij van het afkopen van de partneralimentatie

1. Wanneer de ontvangende partij kort na de scheiding komt te overlijden, is er teveel betaald. Na het overlijden stopt de betaling van de alimentatie namelijk.
2. Op het moment dat de ontvangende partij (kort) na de scheiding opnieuw gaat trouwen of samenwonen vervalt het recht op partneralimentatie. Als je de alimentatie bij de scheiding afkoopt, loop je het risico dat je teveel hebt betaald.
3. Als je ex-partner in de bijstand terecht komt, loop je nog steeds het risico dat je (een deel) van de partneralimentatie moet betalen, ondanks dat het is afgekocht.
4. Op het moment dat de ontvangende partij deels of helemaal geen partneralimentatie meer nodig heeft, heb je teveel betaald op het moment dat de partneralimentatie afgekocht is. Je kunt het teveel betaalde bedrag dan niet meer terug vorderen.

Voor de ontvangende partij zijn deze voor- en nadelen omgekeerd van toepassing. 

Uitruilen van de partneralimentatie tegen de overwaarde van de huidige woning

Door de krapte aan koopwoningen, betaalbare huurwoningen en de financiële situatie van veel scheidende stellen, komt de optie om de partneralimentatie uit te ruilen voor het aandeel in de overwaarde van de woning van de vertrekkende partner steeds vaker ter sprake tijdens de mediation. Vaak wordt als voordeel genoemd dat het goed is voor de kinderen om geen verandering in de woonsituatie te hebben. Er verandert immers voor hen al genoeg. Verder heeft de achterblijvende ouder vaak de financiële mogelijkheid niet om de andere ouder uit te kopen. De helft van de overwaarde is namelijk voor de vertrekkende ouder. Als je voor deze optie kiest hoeft het ouderlijke huis toch niet verkocht te worden.

De voorwaarde die hieraan wordt gesteld is dat er daadwerkelijk een behoefte bestaat aan partneralimentatie voor de partner die in het huis blijft wonen. Ook moet de alimentatiegerechtigde genoeg inkomsten hebben om de hypotheek op zijn/haar naam te krijgen  en te kunnen dragen.

Mijn ervaring is dat hypotheekverstrekkers hier vaker aan willen meewerken, dan op het moment dat diezelfde ouder een ander huis wil kopen.

Een voorbeeld

Karin en Frits zijn zonder het opstellen van huwelijkse voorwaarden getrouwd. In 2022 gaan ze in goed overleg uit elkaar. Ze besluiten dat Karin in het huis blijft wonen met hun twee gezamenlijke kinderen. Twaalf jaar geleden is het huis gekocht voor €250.000. Nu wordt het huis getaxeerd op €320.000. Een overwaarde van €70.000 dus. Als er geen andere vermogensbestanddelen zijn, zal Karin de helft van de overwaarde, €35.000 dus, aan Frits moeten voldoen. Karin heeft geen vermogen om dit bedrag aan Frits te betalen. Frits vindt het goed dat zijn deel van de overwaarde niet wordt uitgekeerd. Als voorwaarde stelt hij dat Karin afziet van partneralimentatie. Karin gaat hiermee akkoord.

Mogelijke financiële gevolgen

Voor beide partijen kan deze keuze financiële gevolgen hebben. Als eerste wordt de afkoopsom van de partneralimentatie fiscaal belast. Zo dus ook het bedrag van de overwaarde uit de woning in het voorbeeld.

Voor Karin kan deze regeling een aantal negatieve financiële gevolgen hebben:

1. Karin betaalt over het bedrag dat zij heeft uitgeruild tegen het afzien van de partneralimentatie inkomstenbelasting. Haar belastbaar inkomen in box 1 is namelijk gestegen door het ontvangen bedrag van de helft van de overwaarde.
2. Omdat de hoogte van haar belastbare inkomen uit werk en woning omhoog is gegaan, wordt de algemene heffingskorting verlaagd.
3. Over periodieke uitkeringen betaal je premie voor de inkomensafhankelijke zorgverzekeringswet. Het ontvangen bedrag voor de afkoop van de partneralimentatie valt hier ook onder. In 2022 is dit 5.50% over een bedrag van maximaal €59.706
4. Het verzamelinkomen neemt ook toe door de verhoging van het inkomen uit werk en woning (box 1). Als er recht is op toeslagen zal de hoogte van deze toeslagen lager zijn. De toeslagen zullen (deels) terugbetaald moeten worden. Bij een scheiding kan het gaan om de toeslagen van het kindgebonden budget (KGB), zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag en huurtoeslag.

Gezamenlijk inkomstenbelasting doen

Over het jaar van scheiding mag je nog één keer gezamenlijk aangifte van de inkomstenbelasting doen. Het voordeel is dat alles ingevuld mag worden alsof je nog fiscaal partner bent. De meeste financiële nadelen die hierboven genoemd worden kunnen hierdoor voorkomen worden. Alleen de bijdrage voor de ZvW dient betaald te worden. In een echtscheidingsconvenant wordt regelmatig opgenomen dat de ex-partners deze kosten bij helfte delen.

Het is super belangrijk dat er in het echtscheidingsconvenant goed wordt vastgelegd dat de inkomstenbelasting in het jaar van scheiding nog gezamenlijk wordt gedaan. Dit kan heel veel geld schelen.

Let op:

Als je gezamenlijk aangifte doet van de inkomstenbelasting kun je de afkoopsom vrij toerekenen. Wanneer deze afkoopsom voor de partneralimentatie uit de overwaarde van een woning komt moet je letten op het volgende:

De ontbinding van het fiscaal partnerschap, het inschrijvingsmoment van de echtscheiding in het register van de burgerlijke stand en de dag van levering van de woning aan de partner die in de woning blijft wonen, moeten in hetzelfde kalenderjaar plaatsvinden. Als dit gebeurt, is het vrij toerekenen van de afkoopsom geen probleem. Als deze gebeurtenissen in 2 verschillende kalenderjaren gebeuren kan dit tot fiscale problemen leiden.

Conclusie

Mijn advies is om de aangifte inkomstenbelasting in het jaar van scheiding, zeker in dit geval, over te laten aan een deskundige. Je weet zo zeker dat alles zo gunstig mogelijk wordt ingevuld en kom je niet voor vervelende verrassingen te staan.

Leg in het echtscheidingsconvenant goed vast hoe jullie alles hebben afgesproken.