Wat zijn de gevolgen van een scheiding op het pensioen?

Gedurende een echtscheidingstraject komt het onderwerp “pensioen” altijd ter sprake. Het is wellicht niet het eerste waar scheidende partners aan denken gedurende het traject maar een scheiding heeft zeker gevolgen voor het pensioen. We spraken hierover met Chris van Gompel, een van de echtscheidingsmediators van Judex. In het gesprek maakte hij inzichtelijk hoe een oude wet op een moderne manier ingevuld kan worden.

Hoe wordt het pensioen verdeeld tussen getrouwde partners?

Om een goed beeld te krijgen over hoe het pensioen wordt verdeeld tussen getrouwde partners is het goed te weten dat het te verdelen pensioen kan worden opgesplitst in drie categorieën:

• Het persoonsgebonden basispensioen (de AOW)
• Het ouderdomspensioen dat wordt uitgekeerd als de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Ook dit is een persoonsgebonden pensioenregeling.
• Het nabestaandenpensioen of partnerpensioen is een aanvulling op het ouderdomspensioen. Dit is echter géén persoonsgebonden pensioenregeling maar een voorziening voor de overblijvende partner in geval van overlijden.

Bij een huwelijk worden de getrouwde partners vrijwel altijd op elkaars pensioenregeling aangemeld. Hierdoor zal de overblijvende partner bij overlijden van zijn of haar echtgenoot aanspraak kunnen maken op het nabestaandenpensioen. Dit is meestal een bedrag van 70% van het pensioen dat de overledene op had kunnen bouwen. Volgens het Nibud zou dit bedrag genoeg moeten zijn om van te kunnen leven als er iemand wegvalt in het huishouden, omdat er dan ook minder kosten zijn. Bij overlijden wordt het nabestaandenpensioen gelijk uitgekeerd. Nabestaanden hoeven niet hierop te wachten tot ze een bepaalde leeftijd hebben bereikt. 

Het gevolg voor het pensioen bij een echtscheiding

De eerste vraag die we Chris van Gompel stelden was uiteraard de vraag die veel scheidende stellen hebben: wat is het gevolg voor het pensioen bij een besluit om te gaan scheiden?

“Als je je huwelijk wil laten ontbinden moet je het ouderdomspensioen verdelen. Volgens de wet moet dat 50%-50%. Dit wordt officieel “verevening’” genoemd. De helft van wat tijdens het huwelijk aan pensioen is opgebouwd moet gedeeld worden met de ex-partner. Andersom is uiteraard ook het geval. Met behulp van een mediator of een advocaat kan hiervan afgeweken worden en andere afspraken hierover worden gemaakt. In de praktijk wordt vaak voor deze optie gekozen. Veel mensen hebben bij zo’n verevening immers het idee dat ze wel heel veel weg moeten geven.” 

Afzien van pensioen van de ex-partner na een scheiding

Als het mogelijk is om zelf een invulling te geven aan de invulling van onderlinge pensioenaanspraken bij een scheiding, kun je dan ook afzien van het pensioen van de ex-partner?   

“Ja dat kan, het afzien van het pensioen van de ex-partner komt zelfs regelmatig voor. Vooral jongere mensen die uit elkaar gaan willen geen pensioen van hun ex-partner. Die verantwoordelijkheid willen ze liever zelf nemen. Als je 25 bent kun je dat natuurlijk makkelijker zeggen dan als je 60 bent. Als je 25 bent, heb je immers nog niet veel pensioen opgebouwd. Als je 60 bent heb je geen gelegenheid meer om zelf nog iets op te bouwen”. 

“Ook in de wens om af te zien van het pensioen van je partner kan worden voorzien. Mensen die voor hun scheiding gebruik maken van de ondersteuning van een mediator, kunnen zonder problemen deze keuze maken en hiermee afwijken van deze wet. Je kunt, met behulp van een mediator, dus desgewenst afwijken van de verevening van 50-50. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor 40-60 verdeling of een andere constructie. Waar ook veel vaker voor gekozen wordt, is het delen van de pensioenbedragen zodat degene met het laagste pensioen nog een beetje krijgt van degene met het hoogste pensioen. Scheidende stellen kunnen een onderlinge regeling overeenkomen en laten vastleggen. Als er géén mediator wordt ingeschakeld omdat mensen het niet met elkaar eens kunnen worden, zal dit niet mogelijk zijn. Als de scheiding verloopt via de rechter zal deze persoon altijd voor een verevening van 50-50 beslissen.”

Oude wet op een moderne manier invullen

De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (WVPS) is een relatief oude wet. We vroegen Chris of deze wet niet al over de “houdbaarheidsdatum” heen is. 

“De huidige regels en deze wetten met betrekking tot verevening pensioenrechten bij scheiding zijn inderdaad allemaal best wel oud maar er is veel veranderd in positieve zin. De enige uitzondering is die “50-50 wet” maar daarmee is die wet misschien ouderwets maar niet oneerlijk. De wetgeving stamt uit de tijd dat er nog maar één kostwinner was in een gezin. In de regel was dat de man. De vrouw was op die manier niet in staat een eigen pensioen op te bouwen. Door een 50-50 verdeling werd ervoor gezorgd dat de vrouw ook een inkomen had na het pensioen. Er is natuurlijk heel veel gebeurd op het gebied van emancipatie de laatste tientallen jaren. Een vrouw kan nu evenveel verdienen als een man waardoor zo’n verevening veel minder zin heeft.”

“Het beste zou zijn als de wet verevening pensioenrechten bij scheiding zou aansluiten op de moderne situatie en dus op wat de mensen willen. Daarbij moet wel gerealiseerd worden dat dit iemand van 60 hele andere wensen heeft dan iemand van 25. Gelukkig kunnen we in een mediationtraject een oude wet op een moderne manier invullen.”

Variabele invulling van afspraken door meer inzicht

Als de huidige wet al lang van kracht is en er op dat vlak niets veranderd is, waarom kan er nu zo makkelijk gekozen worden voor een “vrije invulling” van de onderlinge pensioenaanspraken bij een echtscheiding? 

“Deze moderne constructie is mogelijk door de transparantie in de huidige samenleving. De opgebouwde pensioenbedragen zijn tegenwoordig, in tegenstelling tot vroeger, steeds overzichtelijker. Dat inzicht was er vroeger niet. De gegevens zijn nu compleet en betrouwbaar en dat biedt mogelijkheden voor een moderne invulling.”

Pensioen en scheiden, hoe wordt daar in de praktijk mee omgegaan?

Zoals eerder aangegeven zijn pensioenaanspraken niet het eerste waar scheidende partners aan denken bij het vormgeven van een echtscheidingstraject aangezien dit een financiële regeling is dat pas in een (veel) later stadium actueel wordt. Hoe wordt daar in de praktijk mee omgegaan?

“Wat bij pensioen heel erg speelt, is dat het een ver-van-je-bed-show is. Mensen aan de mediationtafel bij mij gaan op veel verschillende manieren om met hun pensioen. De houding varieert van klakkeloos verdelen zonder vragen te stellen tot het laten maken van pensioenberekeningen en daar nog heel veel discussie over hebben. Het gaat dan lang niet altijd over hoge bedragen maar over mensen die vinden dat de partner verplicht is om dat pensioen te delen.”

Wat adviseer je als mediator met betrekking tot de verdeling van het pensioen aan de scheidende partners? 

“Voor jongere mensen zou ik meestal aanraden het pensioen niet te verevenen. Het is wel goed dat het in de wet staat want anders zouden mensen die geen afspraken met elkaar hierover maken niets krijgen. Afwijken van de verevening is maatwerk maar wel een mogelijkheid om een afspraak vorm te geven wat het beste is voor beide partners.”

Wanneer is conversie bij pensioenverdeling een betere optie?

“Naast verevening kan er gekozen worden voor conversie als vorm van pensioenverdeling. Als je verevening toepast krijg je de helft van het opgebouwde pensioen van de ex-partner. In het geval dat de gerechtigde persoon overlijdt voordat hij of zij met pensioen gaat, zal het openstaande bedrag weer teruggaan naar de e-partner. Als er gekozen wordt voor verevening is er sprake van een voorwaardelijke deling. Bij conversie krijgen beide ex-partners een volledig onafhankelijke pensioenregeling. Hierdoor hebben zij in de toekomst niets meer met elkaar te maken. Nadeel van deze constructie is dat (een deel van) het geld weg is als een van de ex-partners komt te overlijden. Vaak wordt er voor conversie gekozen als je een groot leeftijdsverschil hebt met elkaar. Je krijgt het pensioen van je ex-partner dan op je eigen pensioendatum. Dit kan handig zijn als deze data ver uit elkaar liggen.”