Werkgever mag lease-auto wegens bezuinigingen terugeisen

Van het gerechtshof in Arnhem mocht een werkgever om kosten te besparen besluiten om lease-auto’s alleen nog ter beschikking te stellen aan buitendienstmedewerkers. Hierdoor moest een medewerker die al jarenlang de beschikking had over een lease-auto, zijn auto inleveren.

Eenzijdig wijzigingsbeding

De werkgever in kwestie, het UWV, beriep zich op een zogenaamd eenzijdig wijzigingsbeding. Steeds meer werkgevers zullen naar verwachting in hun arbeidscontracten of personeelsgidsen een dergelijk beding opnemen. Vermoedelijk zullen hierdoor ook steeds vaker geschillen ontstaan waarbij de centrale vraag zal zijn of de werkgever gerechtigd is de arbeidsvoorwaarden eenzijdig aan te passen.

Een eenzijdig wijzigingsbeding is vaak als volgt geformuleerd:

De werkgever behoudt zich het recht voor om eenzijdig arbeidsvoorwaarden te wijzigen indien dit in het bedrijfsbelang noodzakelijk is.

Het kost een werkgever over het algemeen weinig moeite om een dergelijke bepaling in de arbeidsovereenkomst op te nemen. Maar juist om te voorkomen dat een werkgever al te eenvoudig eenzijdig kan snijden in arbeidsvoorwaarden, heeft de wet wel een aantal eisen gesteld waaraan voldaan moet zijn wil een werkgever daadwerkelijk kunnen overgaan tot het (collectief) aanpassen van arbeidsvoorwaarden.

Werkgever moet zwaarwichtig belang aantonen

Er moet om te beginnen sprake zijn van een zogenaamd zwaarwichtig belang voor de werkgever. Het mag duidelijk zijn dat een werkgever die zijn nettowinst wil vergroten meer moeite zal hebben om een zwaarwichtig belang aan te tonen dan een werkgever die het water aan de lippen staat. Bovendien moet de werkgever duidelijk kunnen maken dat zijn belang om de arbeidsvoorwaarden te wijzigen (lees: versoberen) zwaarder weegt dan het belang van de werknemer(s) om de arbeidsvoorwaarden ongewijzigd te laten.

Eenzijdig wijzigingsbeding heeft betrekking op collectieve arbeidsvoorwaarden

Verder wordt aangenomen dat een eenzijdig wijzigingsbeding alleen betrekking heeft op collectieve arbeidsvoorwaarden. De werkgever kan met deze bepaling dus geen wijzigingen doorvoeren in een individuele arbeidsovereenkomst. Ook zal een rechter zich zeer terughoudend opstellen als het gaat om primaire arbeidsvoorwaarden zoals loon.

In de situatie waarover het gerechtshof in Arnhem moest beslissen ging het om het UWV als werkgever en een arbeidsdeskundige als werknemer. In de lease-autoregeling had de werkgever een eenzijdig wijzigingsbeding opgenomen. Ten gevolge van grootschalige bezuinigingen besloot het UWV dat lease-auto’s alleen nog ter beschikking zouden worden gesteld aan buitendienstmedewerkers. En omdat een arbeidsdeskundige niet als buitendienstmedewerker werd aangemerkt, diende de werknemer in kwestie zijn lease-auto in te leveren.

De werknemer accepteerde dit niet. Volgens hem mocht de werkgever niet op deze manier eenzijdig ingrijpen in de arbeidsvoorwaarden, zeker niet nu de autoregeling in feite deels verkapt loon was, hij mocht de auto immers ook privé gebruiken.

UWV had volgens gerechtshof zwaarwichtig belang

Op basis van een uitvoerige motivering veegde het gerechtshof de argumenten van de werknemer van tafel. In de eerste plaats stelde de rechter vast dat het UWV in dit geval een zwaarwichtig belang had om tot deze maatregel te besluiten. Het UWV moest immers drastisch bezuinigen. Pikant gegeven is nog dat het gerechtshof van mening is dat in een tijd waarin aanzienlijke ontslagen vallen een royale autoregeling zoals het UWV die voorheen had, niet past bij een organisatie die door publieke middelen wordt gefinancierd.

Ook oordeelde het gerechtshof dat het belang van het UWV om de autoregeling te versoberen dusdanig zwaar woog dat het belang van de werknemer om zijn lease-auto te behouden, hiervoor moest wijken. Daarbij speelde onder meer een rol dat het UWV had gezorgd voor een ruime overgangsregeling, de lease-auto volgens de rechter niet functioneel was voor de functie van arbeidsdeskundige en het UWV de werknemer de mogelijkheid had geboden om de lease-auto tegen een renteloze lening over te nemen.

Mogelijk beroepen steeds meer werkgevers zich op eenzijdig wijzigingsbeding

Hoewel een werkgever dus niet zomaar kan besluiten om eenzijdig arbeidsvoorwaarden te versoberen, valt zeker niet uit te sluiten dat meer werkgevers onder de huidige economische omstandigheden met een verwijzing naar deze uitspraak zullen overwegen eenzijdig over te gaan tot het terugdringen van de in hun ogen (al te) royale arbeidsvoorwaarden.

Uit de rechtspraak op dit punt blijkt overigens wel dat overleg met de werknemers in kwestie en het aanbieden van een goede afbouwregeling noodzakelijke voorwaarden zijn om een rechter te overtuigen.

Mocht u geconfronteerd worden met een dergelijke situatie, dan is het raadzaam om hierover zo snel mogelijk juridisch advies in te winnen. Als u het niet eens bent met de aangekondigde wijzigingen, vergeet dan ook niet om hier schriftelijk bezwaar tegen aan te tekenen.