Duidelijker regels bij huisbezoek door sociaal rechercheurs

De hoogste rechter in Nederland heeft in een aantal uitspraken op 24 november 2009 de regels waaraan gemeenten zich moeten houden bij huisbezoek aan mensen met een bijstandsuitkering verduidelijkt. Overigens kan een huisbezoek ook plaatsvinden als u een AOW, IOAW, IOAZ of Anw-uitkering ontvangt.

Voor huisbezoek moet goede reden zijn

Een gemeente, maar ook de Sociale Verzekeringsbank of het UWV kunnen een huisbezoek laten uitvoeren. Dat betekent dat controleurs bij u langskomen en uw woning willen binnentreden. Voor een dergelijk huisbezoek moet wel een goede reden zijn. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat u niet heeft gereageerd op oproepen om op een afspraak te verschijnen of omdat de instantie vermoed dat er sprake is van samenwoonfraude.

Meewerken aan huisbezoek niet verplicht

U bent niet verplicht om medewerking te verlenen aan een huisbezoek. U heeft namelijk recht op privacy. Aan de andere kant kan een weigering wel weer gevolgen hebben voor uw uitkering. Als u een huisbezoek niet toestaat, kan de gemeente bijvoorbeeld ook niet vaststellen of u wel recht heeft op een uitkering. De gemeente zal in die situatie uw uitkering dan ook beëindigen.

Nu heeft het niet meewerken aan een huisbezoek gelukkig niet in alle gevallen gevolgen voor uw uitkering. Als het niet meewerken geen gevolgen heeft voor de uitkering, moet dat voor het huisbezoek worden meegedeeld door degenen die het huisbezoek willen uitvoeren. Zij moeten ook bewijzen dat zij u dit hebben meegedeeld. In dat geval hoeft u dus geen inbreuk op uw privacy te tolereren. Als u niet is verteld dat een eventuele weigering om mee te werken geen invloed heeft op uw uitkering, dan mag al het bewijs dat tijdens het huisbezoek is verkregen niet worden gebruikt. Dit bewijs is dan namelijk onrechtmatig verkregen.

Overigens kan de gemeente bij een weigering van een huisbezoek nog altijd wel een nader onderzoek uitvoeren. U kunt bijvoorbeeld uitgenodigd worden voor een gesprek. Ook kan de gemeente besluiten om een buurtonderzoek te verrichten.

Geen meldingsplicht als weigering huisbezoek wel gevolgen voor uitkering heeft

Opvallend was dat u geen mededeling hoefde te krijgen als een weigering om mee te werken aan een huisbezoek, wel gevolgen had voor uw uitkering. Vreemd. Je zou toch zeggen dat juist in die situatie er vooral een melding moet worden gedaan. U weet anders niet waar u aan toe bent.

Aan deze vreemde situatie heeft de hoogste Nederlandse rechter op het gebied van sociale zekerheid, de Centrale Raad van Beroep, op 24 november 2009 deels een einde gemaakt. De Centrale Raad van Beroep besliste dat voortaan ook een mededeling moet worden gedaan als uw eventuele weigering om mee te werken aan een huisbezoek wel gevolgen heeft voor uw uitkering. Dat lijkt een logische en terechte uitspraak, maar wat nu als de betreffende sociale rechercheurs deze mededeling niet doen? Hoe zit het dan met eventueel tijdens het huisbezoek vergaart bewijs?

Volgens de rechter is dit bewijs niet gelijk onbruikbaar want, zo redeneerde de rechter, als er niet was meegewerkt, dan had dit ook tot gevolg gehad dat de uitkering was beëindigd.

Dat lijkt mij wat te kort door de bocht. Regels zijn er niet voor niets en ook controleurs en sociale rechercheurs moeten zich aan de regels houden. Het is niet de bedoeling dat het overtreden van deze regels zonder sancties kan gebeuren. Op grond van art. 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens zou in een dergelijk geval compensatie moeten worden geboden, al was het maar de vaststelling dat er sprake is van schending van het huisrecht.

Krijgt u dus met een huisbezoek te maken en denkt u dat hierbij bepaalde regels zijn geschonden, win dan in elk geval juridisch advies in.

Bernard de Leest is specialist op het gebied van de sociale zekerheid en als advocaat verbonden aan Zumpolle Advocaten. Uw reactie is welkom op deleest@zumpolleadvocaten.nl