Vreemdelingen en hun recht op voorzieningen en uitkeringen

Illegale vreemdelingen kunnen in het algemeen geen aanspraak maken op overheidsvoorzieningen en uitkeringen. Dit geldt ook voor de meeste vreemdelingen die nog in afwachting zijn van een beslissing over hun verblijfsstatus.

Volgens de zogenaamde koppelingswet kan iemand alleen aanspraak maken op overheidsvoorzieningen en uitkeringen als diegene rechtmatig in Nederland verblijft. Deze koppelingswet heeft twee doelstellingen:

• Het voorkomen dat illegale vreemdelingen overheidsvoorzieningen kunnen krijgen waardoor hun illegale verblijf kan worden voortgezet.
• Het voorkomen dat illegalen een zo sterke rechtspositie opbouwen waardoor zij in feite onuitzetbaar zijn geworden.

De verblijfsstatus een vreemdeling wordt geregistreerd door de IND en wordt doorgegeven aan de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Afhankelijk van de desbetreffende code bestaat er wel of geen recht op bepaalde overheidsvoorzieningen.

Een vreemdeling die niet rechtmatig in Nederland verblijft, wordt uitgesloten van bijvoorbeeld voorzieningen als huurtoeslag, AOW, WW, bijstand en kinderbijslag. De belastingdienst, het UWV of de SVB controleren in de GBA of een vreemdeling recht heeft op een bepaalde toeslag, uitkering of voorziening.

Zijn er uitzonderingen op de koppelingswet?
Er zijn uitzonderingen op de koppelingswet. Iemand die niet rechtmatig in Nederland verblijft heeft wel aanspraak op onderwijs, de verlening van medisch noodzakelijke zorg, het voorkomen van inbreuken op de volksgezondheid en door de overheid gefinancierde rechtsbijstand.

Iedereen heeft recht op noodzakelijke medische zorg
Medisch noodzakelijke zorg is de situatie waarin de verlening van medische zorg niet kan worden uitgesteld of onthouden zonder het leven of de gezondheidstoestand van betrokkene of de Nederlandse volksgezondheid ernstig in gevaar te brengen. Het is aan een arts om te beoordelen of medische zorg noodzakelijk is.

Illegale vreemdeling kan wel overeenkomsten aangaan
De koppelingswet heeft alleen betrekking op overheidsvoorzieningen en uitkeringen. Dit heeft dus betrekking op de overheid en niet op zogenaamd privaatrechtelijk handelen. Een illegale vreemdeling kan dus wel (koop)overeenkomsten sluiten, een arbeidsovereenkomst aangaan of een zorgverzekering sluiten. Deze laatste twee zaken zullen in de praktijk echter niet vaak voorkomen.

De betreffende werkgever krijgt bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst wel problemen met de vreemdelingenpolitie, aangezien het voor illegalen niet mogelijk is een tewerkstellingsvergunning te verkrijgen. En vanwege de hoogte van de premie zullen maar weinig illegale vreemdelingen een zorgverzekering afsluiten.

Door de koppelingswet zijn de meeste vreemdelingen volledig afhankelijk van een sociaal netwerk of particuliere instellingen die zich om hen bekommeren.