Welke rechten heb ik als slachtoffer van een misdrijf?

Als slachtoffer van een misdrijf heeft u een aantal rechten waarvan u gebruik mag maken:

1.
U kunt ervoor kiezen om door justitie op de hoogte gehouden te worden van het verloop van het strafproces tegen de verdachte. Als u bij u aangifte heeft aangegeven dat u op de hoogte wilt worden gehouden, krijgt u op belangrijke momenten informatie van de politie en in een later stadium het slachtofferloket van het arrondissement waar u aangifte heeft gedaan.

2.
U kunt een klaagschrift indienen bij het gerechtshof als de officier van justitie besluit om de verdachte niet te vervolgen (lees: niet voor de rechter te brengen) of wanneer de officier van justitie besluit uw zaak enkel ‘ad informandum’ in de strafzaak aan de orde te stellen.

Ad informandum houdt in dat de officier besluit om een bepaalde zaak niet inhoudelijk op de strafzitting te behandelen. Dit gebeurt nogal eens als de verdachte veel gelijksoortige strafbare feiten heeft gepleegd en hij deze feiten bekend heeft.

Als benadeelde partij kunt u in de strafprocedure geen schade claimen voor deze zogenaamde ad informandum-feiten. Als u het hier niet mee eens bent, kunt u zich dus beklagen bij het gerechtshof.

Het gerechtshof zal aan de hand van uw klaagschrift bepalen of de officier van justitie de verdachte alsnog voor de rechter moet brengen en/of de strafbare feiten inhoudelijk moet laten behandelen.

3.
U heeft het recht om – onder een aantal voorwaarden – schade te claimen in de strafprocedure. Dit noemt men ook wel ‘voeging‘.

4.
Als slachtoffer van een misdrijf heeft u in bepaalde gevallen spreekrecht of kunt u een schriftelijke slachtofferverklaring afleggen die tijdens de zitting wordt voorgelezen. U kunt ook kiezen voor een combinatie van beide.

Tijdens het spreekrecht of in de schriftelijke slachtofferverklaring kunt u de gevolgen van het strafbare feit verwoorden. U mag alleen over de gevolgen spreken. U mag zich bijvoorbeeld niet uitlaten of u van mening bent dat de verdachte strafbaar is, of commentaar geven op de gang van zaken ter zitting.

Als u zelf niet in staat bent om te spreken of de schriftelijke slachtofferverklaring voor te lezen, kan uw advocaat dit namens u doen.

Ook kunt u de rechtbank verzoeken om de brief voor te lezen. Het spreekrecht of de schriftelijke slachtofferverklaring wordt vaak door het slachtoffer ervaren als iets wat bij kan dragen aan de verwerking. Door de verdachte wordt deze confrontatie vaak als belastend en onprettig ervaren.

Ondersteuning van slachtofferhulp

De schriftelijke slachtofferverklaring wordt bijna altijd opgesteld samen met een medewerker van slachtofferhulp. Wilt u hier gebruik van maken dan kunt u dit aangeven op het antwoordformulier van de officier van justitie.

Dit formulier ontvangt u automatisch indien u heeft aangegeven dat u op de hoogte wil worden gehouden van de stand van zaken in het strafproces tegen de verdachte.

Als u akkoord gaat met de inhoud van de slachtofferverklaring zet u daar uw handtekening onder. De medewerker van slachtofferhulp zorgt er dan voor dat uw verklaring bij de officier van justitie terecht komt. De officier voegt uw verklaring toe aan het zaaksdossier.

Het spreekrecht of het indienen van een schriftelijke slachtofferverklaring kan in de volgende gevallen:

• Alle misdrijven waarop de wet een gevangenisstraf heeft gesteld van acht jaren of meer
• Bezit, vervaardiging of verspreiding van kinderporno
• Ontucht met bewusteloze, onmachtige, gestoorde of kind
• Verleiding van een minderjarige
• Jeugdprostitutie
• Ontucht met misbruik van het gezag/vertrouwen
• Koppelarij
• Mensenhandel en strafbare exploitatie van prostitutie
• Bedreiging met geweld
• Belaging
• Mishandeling met zwaar lichamelijk letsel tot gevolg
• Mishandeling met de dood tot gevolg
• Mishandeling met voorbedachte rade met zwaar lichamelijk letsel tot gevolg
• Mishandeling met voorbedachte rade met de dood tot gevolg
• Deelname aan groepsgevecht of groepsaanval
• Dood door schuld
• Zwaar lichamelijk letsel tot schuld
• Afdreiging
• Dood of zwaar lichamelijk letsel door schuld in het verkeer

Als u wat wilt zeggen of u wilt een schriftelijke verklaring inbrengen, dan mag u het alleen hebben over de gevolgen die het voor u heeft gehad of nog steeds heeft. U mag zich niet uitlaten over de strafzaak of over de schuld van de verdachte.

Gebruik maken van het spreekrecht of een schriftelijke slachtofferverklaring zelf voorlezen gaat vaak gepaard met emoties en wordt door de slachtoffers als moeilijk ervaren.

Als u onder die druk voelt dat u niet goed uit uw verhaal komt of als u op de zitting nog beslist dat u toch geen gebruik wil maken van uw spreekrecht kan uw advocaat, mits u die in arm heeft genomen altijd als achtervang fungeren.

Het spreekrecht beperkt zich in principe tot het slachtoffer of in het geval het slachtoffer is overleden, tot één nabestaande.

Wanneer u gebruik maakt van uw spreekrecht of een schriftelijke slachtofferverklaring inbrengt, dient u er wel rekening mee te houden dat de advocaat van de verdachte hierop mag reageren. Deze zal bijvoorbeeld proberen de inhoud van uw verhaal te bagatelliseren of te ontkrachten.

De rechter kan u aanvullende vragen stellen als hem iets niet helemaal duidelijk is. Ook is uw spreektijd beperkt, het is niet de bedoeling dat uw verhaal lang in beslag neemt. Daarnaast kan er eventueel pers aanwezig zijn, die aandacht kan besteden aan uw verklaring.

Spreekrecht voor benadeelden vanaf 12 jaar

De wet heeft bepaald dat kinderen vanaf 12 jaar in staat moeten worden gesteld om gebruik te maken van hun spreekrecht. Ook kinderen die jonger zijn dan 12 jaar en in staat zijn om voor hun eigen belang op te komen, mogen gebruik maken van hun spreekrecht of een slachtofferverklaring inbrengen.

Het is aan de rechter te beoordelen of de minderjarige in staat moet worden geacht te beseffen wat een mondelinge verklaring op de terechtzitting inhoudt. Als de rechter er niet van overtuigd is dat de 12-minner voor zijn eigen belang kan opkomen, zal hij het slachtoffer het spreekrecht weigeren. Volgens de wet mogen de ouders in dat geval evenmin het spreekrecht uitoefenen.

Toch lijken sommige rechtbanken met dit laatste punt wat soepel(er) om te gaan. Zo heeft de rechtbank Utrecht in een bepaalde zaak de wettelijke vertegenwoordiger van een 4-jarige het spreekrecht gegund.

5.
Als u het op prijs stelt is het ook mogelijk om een gesprek met de officier van justitie te voeren. In dit gesprek kunt u allerlei zaken aan de orde stellen die voor u van belang zijn. U kunt de gevolgen van het misdrijf bespreken, zodat de officier van justitie daar een goed beeld van heeft en dit eventueel mee kan nemen tijdens het strafproces.

U kunt zich bij dit gesprek laten bijstaan door een advocaat of u kunt iemand meenemen voor de morele ondersteuning.