Een erfenis ontvangen, en dan?

Na het overlijden zal iedere erfgenaam moeten beslissen of hij de opengevallen nalatenschap (de erfenis) wil accepteren of niet. Dit lijkt misschien een vreemde keuze, maar dat is het zeker niet.

Het zou namelijk best mogelijk kunnen zijn dat de overledene meer schulden dan bezittingen nalaat. In dat geval zou u als erfgenaam wel eens op kunnen draaien voor (een deel van) deze schulden. Omdat een erfgenaam kan worden aangesproken voor de schulden van (zijn aandeel in) de nalatenschap is het belangrijk om als erfgenaam goed na te denken voor u besluit de nalatenschap te aanvaarden.

U kunt als erfgenaam dan ook een keuze maken om de nalatenschap:

1. te aanvaarden. Men spreekt dan ook wel van ‘zuivere aanvaarding’. De erfgenaam treedt dan als het ware (samen met de overige erfgenamen) in de schoenen van de overledene en wordt (mede)eigenaar van alle bezittingen én (mede) aansprakelijk voor alle schulden van de overledene.
2. beneficiair te aanvaarden. Men spreekt dan ook wel van ‘aanvaarding onder boedelbeschrijving’. Bij deze keuze wordt de nalatenschap ook aanvaard, maar wordt de nalatenschap eerst ‘vereffend’. Pas als er na het voldoen van alle schulden nog een positief saldo over is, wordt dit onder de erfgenamen verdeeld. Bij beneficiaire aanvaarding zijn de erfgenamen alleen aansprakelijk voor de schulden voor zover deze schulden door geld of goederen worden gedekt.
3. te verwerpen. U bent dan geen erfgenaam meer. Door de nalatenschap te verwerpen bent u in het geheel niet meer aansprakelijk voor eventuele schulden.

Een vierde keuze is het zogenaamde recht van beraad. In dit geval beraadt de erfgenaam zich nog even over een van de drie bovengenoemde keuzes. Het recht van beraad kan in principe gedurende een periode van drie maanden worden ingeroepen. Zolang dit beraad voortduurt kunnen derden de erfgenamen niet dwingen om een keuze te maken.

Als u nog langer wacht, kan het zijn dan een andere belanghebbende (bijvoorbeeld een schuldeiser) verlangt dat u op korte termijn alsnog een keuze maakt. Deze belanghebbende kan de kantonrechter verzoeken om u een termijn te stellen. Als u binnen deze termijn nog steeds geen keuze maakt, gaat de wet ervan uit dat u de nalatenschap zuiver aanvaard heeft.

Let op: zolang u nog geen keuze gemaakt heeft, moet u voorzichtig zijn met handelingen rondom de nalatenschap. Als u bijvoorbeeld de inboedel verkoopt of u gaat schulden van de overledene aflossen, dan kan daaruit worden afgeleid dat u de nalatenschap zuiver aanvaard heeft. Beperk u dan tijdens de periode van uw ‘recht van beraad’ enkel tot beheer en onderhoud van de boedel.

Een voorbeeld.

Pieter krijgt te horen dat zijn excentrieke oma Greet op 81-jarige leeftijd is overleden. Oma Greet heeft er altijd een buitensporige levensstijl op nagehouden en niemand wist eigenlijk hoe het precies met haar financiën stond.

Pieter wordt door de notaris die de nalatenschap afwikkelt, gevraagd of hij als erfgenaam de nalatenschap wil aanvaarden of verwerpen. Omdat Pieter geen idee heeft of oma Greet misschien wel forse schulden nalaat, besluit Pieter na enig beraad te kiezen voor een beneficiaire aanvaarding.

Achteraf blijkt oma Greet inderdaad grote schulden te hebben. Pieter is nu niet aansprakelijk voor het negatieve saldo van de nalatenschap. De schuldeiser kunnen dus niet bij Pieter aankloppen en zullen genoegen moeten nemen met de geringe bezittingen van oma Greet.

Wel leidt de beneficiaire aanvaarding van Pieter er toe dat de nalatenschap moet worden  vereffend volgens de wet. Hierbij wordt eerst vastgesteld welke schulden er zijn. Vervolgens wordt gekeken of er voldoende baten zijn om deze schulden af te lossen.

Deze vereffening volgens de wet brengt voor Pieter wel een aantal verplichtingen met zich mee. Als hij deze verplichtingen niet nakomt, heeft dit tot gevolg dat de bescherming die de beneficiaire aanvaarding biedt vervalt en Pieter dus alsnog in privé opdraait voor het tekort in de nalatenschap van oma Greet.

Er is geen wettelijke termijn waarbinnen u een keuze gemaakt moet hebben, met uitzondering van een minderjarige erfgenaam. Bij een minderjarige erfgenaam is zijn of haar ouder in principe verplicht om de nalatenschap binnen drie maanden na het overlijden beneficiair te aanvaarden.

Met deze uitzondering wil men voorkomen dat een minderjarig kind door een negatieve nalatenschap met schulden komt te zitten.

Hoe maak ik mijn keuze kenbaar?

Voor het maken van uw keuze gelden verschillende voorschriften. Het zuiver aanvaarden is het eenvoudigst. Hiervoor geldt geen bijzonder voorschrift of procedure. In de praktijk vindt de zuivere aanvaarding meestal plaats door ondertekening van de erfgenamen van een door de notaris opgestelde verklaring.

Voor beneficiaire aanvaarding en voor verwerping moet u een verklaring afleggen bij de rechtbank die bevoegd is in de regio waar de overleden gestorven is. Bij beneficiaire aanvaarding verzorgt de notaris meestal deze verklaring namens de erfgena(a)m(en).

De rechtbank geeft dan een zogenaamde ‘akte nalatenschap’ af en schrijft deze beneficiaire aanvaarding in in het boedelregister van de rechtbank. Dit boedelregister is openbaar en kan door bijvoorbeeld schuldeisers worden geraadpleegd.

Ook van een verwerping wordt melding gemaakt in het boedelregister. Ook in dit geval zal de rechtbank een zogenaamde ‘akte nalatenschap’ afgeven waaruit de verwerping blijkt.

Terugkomen op een gemaakte keuze

Denk goed na over uw keuze (aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen), want een eenmaal gemaakte keuze is onvoorwaardelijk en kunt u niet meer terugdraaien.

Alleen als u een nalatenschap zuiver aanvaardt en later blijkt dat de overledene een testament heeft gemaakt of als er een gebeurtenis plaatsvindt waardoor uw positie als erfgenaam aangetast wordt, mag u alsnog beneficiair aanvaarden.