Schadepost: verlies van arbeidsvermogen (VAV)

Het kan zijn dat uw letsel zo ernstig is dat u voor langere tijd niet meer in staat bent om uw gebruikelijke werkzaamheden (in loondienst of als zelfstandige) uit te voeren.

Bent u in loondienst, dan zal uw werkgever uw loon twee jaar lang (grotendeels) moeten doorbetalen. De financiële gevolgen zijn voor een werknemer in die periode vaak dus gering. Daarna ontstaat een andere situatie: uw inkomen zal meestal fors dalen als u aangewezen raakt op de sociale zekerheid.

Het is een hoofdregel van het schadevergoedingsrecht dat de aansprakelijke partij uw volledige schade moet vergoeden. Dit lijkt een simpel uitgangspunt, maar is vaak onderwerp van discussie met de tegenpartij of zijn verzekeraar. Met name over de vraag wat nu precies de inkomensschade is die u in de toekomst lijdt, kunnen beide partijen een totaal andere mening hebben.

De schade die iemand lijdt ten aanzien van zijn inkomen, vloeit voort uit wat verlies van arbeidsvermogen (VAV) wordt genoemd. VAV is niet hetzelfde als inkomensschade.

Uw arbeidsvermogen is een optelsom van wat u in het verleden, het heden en in de toekomst op het gebied van opleiding en arbeid heeft gepresteerd, presteert en nog zou kunnen presteren.

Arbeidsvermogen betekent letterlijk tot welke arbeid van welke soort en tegen welk inkomen iemand in staat is of nog in staat zal zijn.

U kunt ook zeggen: arbeidsvermogen is gelijk aan wat een werkgever of opdrachtgever nu en in de toekomst voor u over heeft, gelet op uw opleiding, ervaring en talent.

Een voorbeeld.

Marc volgt een opleiding tot piloot. Als de opleiding bijna is afgerond krijgt hij een ongeval waardoor hij het vooruitzicht op een loopbaan als piloot verliest. Omdat hij nog geen inkomsten had – sterker nog: de opleiding kostte hem handen vol geld – is er geen sprake van inkomensschade. Wel is er een aanzienlijk verlies van arbeidsvermogen (VAV).

Een piloot kan immers goed verdienen en dat zit er voor Marc niet meer in. Het VAV kan in geld worden uitgedrukt. In het geval van Marc door te kijken naar wat hij had kunnen verdienen als hij piloot was geworden in vergelijking met het inkomen dat hij na het ongeval feitelijk weet te genereren. De aansprakelijke partij moet het verschil vergoeden.

VAV is dus een beschadiging van het vermogen om een bepaald inkomen te verdienen en een bepaalde carrière te maken. Door het VAV ontstaat in principe een andere inkomenssituatie en een ander loopbaanperspectief.

Om het verlies aan arbeidsvermogen vast te stellen wordt onder meer gekeken naar uw letsel, klachten en uw beperkingen.

Nog een voorbeeld.

Een profvoetballer die zijn been verliest kan niet meer voetballen. Hierdoor dreigt niet alleen onmiddellijk inkomensverlies, maar is ook zijn toekomstperspectief heel anders. Mogelijk kan hij zich omscholen tot trainer of clubbestuurder, maar de financiële consequenties laten zich raden. Het VAV als voetballer is een feit.

Het VAV is vaak niet eenvoudig vast te stellen. Allereerst is er het medische aspect: in het geval van de voetballer met een been minder ligt de situatie duidelijker dan bij iemand met bijvoorbeeld whiplashklachten. Deze klachten zijn ‘niet objectiveerbaar’ en dan is met name punt van discussie of het letsel zoals dat wordt ervaren en gepresenteerd, zo ernstig is dat iemand nooit meer kan werken. De aansprakelijke partij kan stellen dat u met de genoemde klachten nog wel in staat bent om te werken of dat de gestelde arbeidsongeschiktheid een andere oorzaak heeft dan het ongeval.

Voordat het verlies aan arbeidsvermogen berekend kan worden, moet er dus eerst een aantal medische zaken onderzocht worden. Zo moet er worden vastgesteld wat er precies met u aan de hand is, of dat tijdelijk of blijvend is, welke feitelijke beperkingen uw letsel meebrengt en of die beperkingen gerelateerd zijn aan het ongeval.

Aan de hand van de vastgestelde medische beperkingen kan vervolgens het effect op de arbeidsmogelijkheden worden bepaald.

De nadruk ligt daarbij sterk op uw situatie zoals die ten tijde van het ongeval bestond. De aansprakelijke partij mag niet van u verlangen dat u een heel ander beroep kiest als daardoor uw schade misschien beperkt zou kunnen worden. Maar enige flexibiliteit zult u eventueel wel moeten tonen.

Een voorbeeld.

Jeroen werkt als zager in een timmerfabriek. Bij zaagwerkzaamheden verliest hij vier vingers, waardoor het niet meer doenlijk of verantwoord is hem aan de zaagtafel te laten werken. Zijn werkgever slaagt er in hem op een andere plaats in het bedrijf te re-integreren.

Jeroen wordt chef van de afdeling productontwikkeling, waardoor hij zelfs meer salaris gaat verdienen. Er is nu geen sprake van verlies van arbeidsvermogen. Dat wil zeggen: Jeroen heeft het verlies van arbeidsvermogen als zager kunnen compenseren door zich in een andere richting te ontwikkelen.

Het berekenen van de hoogte van de VAV-schade kan dus pas plaatsvinden nadat de medische en arbeidsgerelateerde uitgangspunten in beeld zijn gebracht. Als u (en uw advocaat) hierover geen overeenstemming kunnen bereiken met de tegenpartij, zal de rechter op deze punten een uitspraak moeten doen.

Als de medische en arbeidsgerelateerde uitgangspunten zijn vastgesteld, wordt vervolgens de situatie van ná het ongeval vergeleken met de (hypothetische) situatie van vóór het ongeval. Er worden dus als het ware twee scenario’s naast elkaar gezet.

Het ene scenario zoals u toekomst eruit zou hebben gezien als het ongeval niet zou hebben plaatsgevonden en het andere scenario dat uitgaat van uw toekomstperspectief op basis van het ongeval. Het verschil tussen deze twee scenario’s is de schadepost verlies van arbeidsvermogen.

Een voorbeeld.

Uw letsel is zo ernstig dat u nooit meer kunt werken. Ten tijde van het ongeval was u buschauffeur en verdiende u per maand 2.000 euro netto. U had zich voorgesteld hiermee tot uw pensionering door te gaan, maar vanwege het ongeval raakt u aangewezen op een uitkering van 1.000 euro netto per maand.

Per jaar komt u dus 12.000 euro netto te kort. De aansprakelijke partij moet dit compenseren, ook voor de toekomst. Als uw pensioensopbouw door het ongeval verstoord raakt, moet de tegenpartij ook deze schade vergoeden.

In de praktijk zijn de berekeningen om de schadepost verlies van arbeidsvermogen uit te rekenen een stuk ingewikkelder. Er bestaan speciale rekenprogramma’s om deze schade uit te rekenen. Maar ook het gebruik van deze rekenprogramma’s leidt regelmatig tot discussies tussen beide partijen. Als beide partijen andere uitgangspunten in het programma invoeren, leidt dit natuurlijk tot (totaal) andere uitkomsten.

Een voorbeeld.

U krijgt een ernstig ongeval terwijl u een opleiding volgt voor handelaar op de aandelenbeurs. U moet de opleiding noodgedwongen afbreken. U kon als juniorhandelaar veel geld verdienen, maar ook door een economische recessie getroffen worden.

Hoe het had kunnen lopen is onzeker, want het ongeval heeft uw toekomstverwachtingen op zijn kop gezet.

In dit voorbeeld moet u bewijzen dat u een succesvol handelaar zou zijn geworden, en als u daarvan uitging, ook dat uw verdere carrière een hoge vlucht zou hebben genomen. De hiermee gemoeide inkomensmogelijkheden moet u eveneens bewijzen. De aansprakelijke partij kan en zal waarschijnlijk een kritische houding aannemen:

• Hoe zeker was het eigenlijk dat u uw opleiding afmaakte?
• Zou u überhaupt een goede baan als handelaar gevonden hebben?
• Zou u eigenlijk wel een succesvolle carrière gemaakt hebben?
• Zou u dit stressvolle werk ook na uw 40ste wel hebben volgehouden?
• Zou u door een recessie niet allang ontslagen zijn?

Het leven kent zowel goede als kwade kansen. Bij het begroten van toekomstige schade vindt een afweging van die kansen plaats. U moet als benadeelde partij uw schade aannemelijk maken, maar deze bewijslast is niet al te zwaar.

Als de aansprakelijke partij negatieve kansen schetst, zal de tegenpartij deze negatieve kansen ook aannemelijk moeten maken.

Netto bedragen

Bij het berekenen van het VAV gaat het om netto bedragen. Het gaat bij een berekening immers om de daadwerkelijke schade die u lijdt. De schadevergoeding die u op grond van de schade van verlies van arbeidsvermogen ontvangt, is normaal gesproken ook een netto schadevergoeding.

De belastingdienst zal over deze schadevergoeding in principe geen belasting heffen. Toch is niet uit te sluiten dat een bepaalde belastinginspecteur anders tegen deze schadevergoeding aankijkt en mogelijk wel belasting gaat heffen. Het is daarom verstandig om bij de afwikkeling van de schadevergoeding de tegenpartij om een zogenaamde belastinggarantie te vragen.

Daarmee verplicht de aansprakelijke partij zich om verweer te voeren tegen een eventuele belastingheffing. Mocht dit verweer niet slagen, dan zal de tegenpartij u financieel moeten compenseren voor de belasting die de inspecteur bij u in rekening gebracht heeft.

Verlies van arbeidsvermogen (VAV) bij zelfstandigen

Zelfstandigen genieten wat hun inkomen betreft niet de bescherming die werknemers in loondienst genieten. Voor het risico van arbeidsuitval kunnen zij zich wel particulier verzekeren, maar de premies zijn meestal aanzienlijk.

In veel gevallen voelt een zelfstandige het onmiddellijk in zijn portemonnee als hij door een ongeval uitvalt. Vaak is niet alleen het inkomen maar ook de continuïteit van de bedrijfsvoering in het geding. Iemand die door een ongeval bepaalde orders niet kan uitleveren kan belangrijke klanten verliezen. De kosten lopen intussen door.

Wat men in de praktijk wel ziet is dat de aansprakelijke partij de kosten van een vervanger betaalt om zo de onmiddellijk dreigende schade op te vangen. Het is ook in ieders belang dat de onderneming van de zelfstandige geen onherstelbare schade oploopt.

Een voorbeeld.

Hein heeft een akkerbouwbedrijf. Juist tegen de oogsttijd krijgt hij een ongeval waardoor hij lang het ziekenhuis in moet. Zijn gewassen dreigen nu te verrotten op het land. De verzekeraar van de aansprakelijke partij betaalt de kosten van een loonbedrijf dat in plaats van Hein zorg draagt voor de oogst en de verdere bedrijfsvoering.

Het vaststellen van het VAV bij een zelfstandige is eveneens allereerst een medische aangelegenheid. Een (medisch) deskundige moet beoordelen wat er met u aan de hand is, of dat tijdelijk of blijvend is, welke feitelijke beperkingen u hinderen en wat de relatie met ongeval is.

Daarna kan bekeken worden welke financiële gevolgen er spelen. Die laten zich vaststellen aan de hand van de bedrijfsinformatie zoals de boekhouding en de fiscale administratie (jaarstukken). Redelijke toekomstverwachtingen kunnen aan de hand van die cijfers worden vastgesteld. Ook informatie over brancheontwikkelingen kan een rol spelen.

Een voorbeeld.

U heeft van uw vader een smederij voor siersmeedwerk overgenomen. U krijgt een ongeval, waardoor u uitvalt. De omzetcijfers, die toch al onder druk stonden door concurrentie uit Oost-Europa, gaan verder achteruit. Hoewel de onmiddellijke schade wel duidelijk is, lijken door externe marktfactoren de inkomsten op de lange termijn bijzonder onzeker.

Hierdoor kan het gebeuren dat een deel van de schade niet aan de aansprakelijke partij zal worden toegerekend. Anderzijds had u de bakens wellicht tijdig weten te verzetten naar een ander marktsegment dat er beter voor stond.

Ook hier geldt dat aan het bewijs van de schade geen al te hoge eisen worden gesteld. Men dient aannemelijk te maken dat een bepaalde ontwikkeling zich zou hebben voorgedaan. Steeds gaat het om redelijke verwachtingen.