Wanneer is er sprake van verwijtbare werkloosheid?

Om in aanmerking te komen voor een WW-uitkering mag u niet verwijtbaar werkloos zijn. Dit is slechts een van de voorwaarden om een WW-uitkering te krijgen.

U mag niet door uw eigen schuld werkloos zijn. Tot 1 oktober 2006 golden hiervoor strenge regels. Dit had tot gevolg dat u als werknemer actief bezwaar moest maken als uw werkgever uw arbeidsovereenkomst wilde beëindigen. Zelfs als u wel met het ontslag zou willen instemmen, moest u min of meer protest aantekenen. Dit gebeurde dan vaak door middel van een pro forma procedure bij de kantonrechter.

Sinds 1 oktober 2006 zijn de regels rondom verwijtbare werkloosheid behoorlijk versoepeld. Nu is er niet zo snel meer sprake van verwijtbare werkloosheid. Als het initiatief om uw arbeidsovereenkomst te beëindigen is uitgegaan van uw werkgever bent u in principe niet verwijtbaar werkloos. Als niet duidelijk is van wie het initiatief is uitgegaan, gaat het UWV er van uit dat het initiatief van uw werkgever afkomstig was.

Instemmen met ontslag levert geen verwijtbare werkloosheid op
Uw werkgever kan u vragen akkoord te gaan met uw ontslag. In veel gevallen zal uw werkgever u dan vragen om een beëindigingsovereenkomst te ondertekenen. Een dergelijke overeenkomst wordt over het algemeen een vaststellingsovereenkomst genoemd. Men spreekt dan ook wel van een beëindiging van uw dienstverband met wederzijds goedvinden. Als u het met de beëindigingsvoorwaarden eens bent, kunt u met deze overeenkomst instemmen en zal dit geen nadelige gevolgen voor uw WW-uitkering hebben. Uit de beëindigingsovereenkomst moet natuurlijk wel blijken dat uw werkgever het initiatief genomen heeft tot het ontslag. Laat u altijd juridisch adviseren voordat u definitief akkoord gaat met een beëindigingsovereenkomst.

Wanneer ben ik verwijtbaar werkloos?
In het algemeen is sprake van verwijtbare werkloosheid in een van de volgende drie situaties:

1. U heeft zich ernstig misdragen
U bent uw baan kwijtgeraakt omdat u zich zo ernstig heeft misdragen dat uw werkgever u wel moest ontslaan of uw werkgever heeft om die reden uw arbeidscontract niet verlengd. U heeft bijvoorbeeld gestolen of een van uw collega’s mishandeld. U hebt zich dan zo gedragen dat van uw werkgever niet verlangd kon worden om u nog langer in dienst te houden.

Het moet dan wel gaan om ernstig verwijtbaar gedrag. Als u ontslagen wordt vanwege (vermeend) disfunctioneren, dan zal er in het algemeen geen sprake zijn van verwijtbare werkloosheid en komt u gewoon in aanmerking voor een WW-uitkering.

2. U heeft zelf ontslag genomen.
Als u ontslag neemt dan moet u daarvoor hele goede redenen hebben. Stel dat uw werkgever zich niet aan de CAO houdt en u hebt hem daar al heel vaak op gewezen. Dan kan dit een voldoende zwaarwichtige reden zijn om zelf ontslag te nemen.

Een ander voorbeeld. U moet verhuizen vanwege het aanvaarden van een andere baan door uw partner. Ontslag nemen is dan toegestaan. Maar u zult het UWV wel moeten kunnen aantonen dat u bent begonnen met solliciteren vanaf het moment dat duidelijk werd dat u ging verhuizen.

Nog een voorbeeld. U krijgt een nieuwe leidinggevende. U kunt helemaal niet met hem overweg. Op een gegeven moment meldt u zich zelfs ziek. Om die reden wilt u ontslag nemen. Dat is voor het UWV niet voldoende. Er moet sprake zijn van een volstrekt onhoudbare situatie of een acute (medische) noodzaak. U begrijpt dat hiervan niet snel sprake zal zijn. Als u overweegt om zelf ontslag te nemen, laat u dan altijd goed juridisch adviseren.

3. U heeft een passende baan geweigerd
Stel dat uw functie in het kader van een reorganisatie komt te vervallen. Uw werkgever biedt u om die reden een andere functie aan. Als u deze functie weigert, loopt u het risico dat u geen WW-uitkering krijgt. Het UWV zal zich dan op het standpunt kunnen stellen dat u een passende functie geweigerd heeft.

Wat zijn de gevolgen van verwijtbare werkloosheid?
Verwijtbare werkloosheid is een ernstig verwijt en heeft vaak ingrijpende gevolgen voor uw WW-uitkering. De wet schrijft zelfs voor dat het UWV u de WW-uitkering volledig moet weigeren als er sprake is van verwijtbare werkloosheid. Alleen als er sprake is van verzachtende omstandigheden of als u geen enkel verwijt kan worden gemaakt, kunnen de gevolgen voor uw uitkering beperkt blijven.

Als u in het geheel geen enkel verwijt kan worden gemaakt, wordt uw WW-uitkering niet gekort. Dat komt in de praktijk echter bijna nooit voor. De enige gevallen die uit de praktijk bekend zijn betreffen werknemers die een psychische stoornis hadden en dus eigenlijk niet wisten wat ze deden. Verzachtende omstandigheden worden ook slechts zelden aangenomen. Een slechte verhouding met een leidinggevende is bijvoorbeeld geen verzachtende omstandigheid. U kunt namelijk ook op zoek gaan naar een andere baan. Als het UWV vindt dat er sprake is van verzachtende omstandigheden dan moet het UWV volgens de wet uw WW-uitkering nog steeds voor de duur van een half jaar halveren. Na deze periode loopt uw uitkering dan weer normaal verder.

Een voorbeeld.
Michiel de Groot werkt in de nachtdienst en moet bij zijn werkgever orders afhandelen. Michiel is door zijn werkgever al vaker gewaarschuwd voor het feit dat hij geregeld in slaap valt. Op een nacht valt Michiel opnieuw in slaap. Zijn werkgever ontslaat Michiel vervolgens op staande voet. Het UWV weigert Michiel vervolgens een WW-uitkering wegens verwijtbare werkloosheid.

Michiel vecht deze beslissing bij de rechter aan. Michiel voert daarbij aan dat hij overdag voor zijn dementerende ouders moet zorgen en dat hij daarom soms in slaap valt. De rechter vindt toch dat Michiel wel wat te verwijten valt. Hij was door zijn werkgever meerdere malen gewaarschuwd. Michiel had maar naar andere oplossingen moeten zoeken. Maar de rechter vindt wel dat er sprake is van verzachtende omstandigheden. De WW-uitkering van Michiel wordt gedurende een half jaar met de helft gekort.

Doorwerking van verwijtbare werkloosheid
Het UWV kijkt overigens ook terug naar eventuele vorige dienstverbanden. Als u binnen een periode van een half jaar voorafgaand aan uw werkloosheid bij een andere werkgever verwijtbaar werkloos bent geworden, krijgt u geen WW-uitkering.

Een voorbeeld.
U bent vanwege diefstal op staande voet ontslagen. U kunt echter direct aan de slag via een uitzendbureau. Na vier maanden heeft het uitzendbureau geen werk meer voor u. U wordt dus werkloos en u vraagt een WW-uitkering aan. Uw WW-uitkering wordt dan geweigerd omdat u verwijtbaar werkloos bent geworden bij de vroegere werkgever. Als u inmiddels zes maanden of meer via het uitzendbureau had gewerkt, dan had u wel een WW-uitkering ontvangen.

Nog een voorbeeld.
U neemt ontslag omdat u een andere baan kunt krijgen. Dit betekent dat u in principe verwijtbaar werkloos bent en dat u geen recht heeft op een WW-uitkering. Dat is alleen anders als u mocht verwachten dat u uitzicht had op werk voor tenminste zes maanden in min of meer dezelfde omvang als in uw oude baan. Dit hoeft niet op basis van een arbeidsovereenkomst te zijn; ook uitzendwerk of een oproepcontract is hiervoor voldoende.

Belangrijk is dat u moet kunnen bewijzen dat de werkgever u heeft meegedeeld dat er voor tenminste zes maanden werk zou zijn. Dat kan blijken uit het contract dat u sluit, maar ook uit een brief van de werkgever of van u aan de werkgever waarin u de gemaakte afspraken bevestigt. Mondelinge toezeggingen kunnen voldoende zijn, maar zijn natuurlijk veel lastiger te bewijzen en kunnen simpelweg ontkend worden.

Wat is een benadelingshandeling?
U kunt door uw gedrag het UWV ook benadelen. Daarmee wordt bedoeld dat uw gedrag (of nalaten) ertoe geleid heeft dat het UWV u eerder een WW-uitkering moet gaan betalen dan eigenlijk de bedoeling was.

U gaat bijvoorbeeld akkoord met uw ontslag terwijl uw werkgever daarbij geen rekening houdt met de geldende opzegtermijn. Of u gaat akkoord met uw ontslag voor de einddatum van uw arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. In die gevallen zal het UWV u voorlopig geen WW-uitkering toekennen. Pas als de tijd die normaal gesproken nog voor rekening van uw werkgever zou moeten komen verstreken is, krijgt u een uitkering.

Een voorbeeld.
U hebt een arbeidscontract voor bepaalde tijd dat loopt tot 1 oktober. U hebt het op uw werk niet naar uw zin, het botert niet tussen u en uw leidinggevende. Inmiddels is het duidelijk dat uw arbeidscontract niet per 1 oktober verlengd zal worden. U bent het op een gegeven moment zo zat dat u zelf per 1 augustus ontslag neemt.

Hoewel u dus per 1 augustus werkloos bent, krijgt u niet direct een WW-uitkering. U had namelijk tot 1 oktober kunnen werken. Omdat duidelijk is geworden dat uw contract per 1 oktober door uw werkgever niet verlengd zou worden, komt u met ingang van 1 oktober wel in aanmerking voor een WW-uitkering.